Papier elektroniczny - pierwsze produkty na polskim rynku

Od lat 90. ubiegłego wieku rozwój wyświetlaczy e-paper jest nierozłącznie związany z Josephem Jacobsonem i założoną przez niego firmą E-Ink. Pierwszy e-papier opracowany przez Jacobsona opierał się na zjawisku znanym z wyświetlaczy elektroforetycznych. Małe kapsułki ułożone obok siebie wypełnione są kolorowym olejem oraz drobinkami białego tlenku tytanu. Biały proszek jest lżejszy od oleju i w normalnym stanie pływa na jego powierzchni – tworząc jednocześnie obraz czystej strony.

Zewnętrzne pole elektryczne przyłożone do matrycy kapsułek powoduje przyciągnięcie białych drobinek do dołu i zabarwienie kapsułki kolorem oleju. Raz ustawiony obraz pozostaje na matrycy, aż do ponownego przyłożenia zewnętrznego pola elektrycznego. Technologia stosowana w aktualnie dostępnych i używanych komercyjnie produktach E-Ink to zmodyfikowana wersja tego rozwiązania o nazwie Vizplex.

Pojedyncza kapsułka wypełniona jest tym razem bezbarwnym płynem, w którym unoszą się swobodnie białe i czarne drobinki o różnej polaryzacji. Przyłożenie zewnętrznego pola elektrycznego powoduje przeniesienie cząstek pigmentu o żądanym kolorze (rys. 1). W miarę upływu czasu na rynku pojawiają się kolejne firmy oferujące wyświetlacze e-paper, co jest skutkiem dużego potencjału i szybkiego rozwoju tej dziedziny. Bardzo obiecująco wygląda technologia rezonansu optycznego rozwijana w firmie Qualcomm. Dotychczas na rynku pojawiły się dwa urządzenia wyposażone w małe wyświetlacze tego typu, jednak na koniec roku zapowiadana jest premiera urządzenia wielkości zwykłej książki.

Rynek

Rys. 1. Zasada działania wyświetlacza E-Ink typu e-paper

Jednym z przełomowych wydarzeń było wprowadzenie na rynek w pierwszej połowie 2009 r. czytnika Kindle DX Amazonu. Ma on duży 9,7-calowy ekran z 16-stopniową skalą szarości pozwalający na podzielenie ekranu na 16 części, które mogą być odświeżane niezależnie. Niedługo po tym wydarzeniu pojawił się Nook – czytnik firmy Barnes & Noble – właściciela największej sieci księgarń w USA, który bazuje na Androidzie i ma dostęp do funkcji Google Book Search.

Ciekawym pomysłem zastosowanym w Nooku jest także zastosowanie dwóch wyświetlaczy – jednego klasycznego 6-calowego E-Ink oraz małego dotykowego wyświetlacza LCD służącego do nawigacji. W porównaniu z tym, co dzieje się na rynku światowym, w Polsce panuje prawie cisza i najprawdopodobniej dynamiczny rozwój tego segmentu jest jeszcze przed nami. Pionierem na rynku jest Kolporter Info z produktem eClicto.

Niestety, w opublikowanych w prasie komputerowej testach produkt ten wypadł niekorzystnie na tle konkurencji. Z największych wad podkreślano bardzo słabą jakość wyświetlanej grafiki, najniższą pojemność wbudowanej pamięci oraz krótki czas pracy urządzenia. Importowane czytniki elektronicznych książek oferują także wrocławska firma 71media oraz Libranova i portal Virtualo.

Systemy zabezpieczeń

Wiele systemów zabezpieczeń treści stosowanych w e-bookach nie sprzyja szybkiemu rozwojowi rynku. Firmy stosują niekompatybilne rozwiązania i blokują możliwość odczytywania książek kupionych u konkurencji. Poniżej przedstawione zostały krótkie charakterystyki systemów szyfrowania treści stosowane przez właścicieli własności intelektualnej:

• Mobipocket – najstarszy system zabezpieczenia treści na urządzeniach mobilnych. Zabezpieczone publikacje można odtwarzać na palmtopach, telefonach komórkowych, smartfonach oraz pecetach. Został on opracowany w 2000 r. przez francuską firmę Mobipocket i w 2005 roku sprzedany do Amazonu, który stosował go przez cztery lata.
• AZW – system zabezpieczeń firmy Amazon używany we wszystkich sprzedawanych w Amazonie książkach, które mogą być odczytane tylko na Kindle. Książki z Amazonu nie można przeczytać na żadnym innym czytniku, nie przeczyta się także żadnej książki zabezpieczonej w inny sposób niż AZW, w szczególności z Libranova lub Kolportera. System AZW jest oparty na Mobipocket i jest stosunkowo prosty do złamania.
• LRF – system zabezpieczeń firmy Sony. Nie sprawdził się na rynku i w konsekwencji Sony zdecydowało się przejść na system Adobe.
• System Kolportera i eClicto – rozwiązanie własne i zamknięte podobnie jak AZW w Amazonie, tj. e-booki z Kolportera można czytać tylko na eClicto, a na eClicto nie przeczyta się e-booka zabezpieczonego innym systemem.
• Barnes and Noble – rozwiązanie firmy B&N dla Nooka. Firma planuje jednak wspierać w przyszłości uniwersalny system Adobe.
• System Adobe DRM – współpracuje z nim kilkanaście modeli czytników i jednocześnie wiele różnych księgarni. Jest to system uniwersalny, podobnie jak uniwersalny był Mobipocket – można kupować książki z różnych księgarni i czytać je na różnych czytnikach.