Duży wpływ na rynek mają powstające nowe firmy, wśród których są start-upy lub przedsiębiorstwa, które do elektronizacji są niejako zmuszane na skutek ewolucji techniki, np. producenci mebli czy oświetlenia. Jeden z najistotniejszych kierunków rozwoju wynika ze zmian technologicznych, a więc miniaturyzacji urządzeń, coraz mniejszych komponentów, większej złożoności układowej, a także wzrostu znaczenia technologii mobilnych i komunikacji bezprzewodowej. Kolejny, ale równie istotny wektor rozwoju elektroniki, który także przenosi się korzystnie na rynek urządzeń technologicznych, to nowe otwarcia, takie jak oświetlenie LED, IoT, aplikacje smart cities. One powodują wzrost sprzedaży i są impulsem popytowym na inne niż typowe rozwiązania technologiczne.
Cechą charakterystyczną krajowego rynku elektroniki jest duża odporność na zawirowania w gospodarce i wszystkie negatywne zjawiska, o jakich słyszy się w mediach, np. ostatnio mówi się wiele o wyhamowaniu w inwestycjach. Na relacje w omawianym sektorze większość takich wydarzeń oddziałuje słabo albo wręcz wcale, bo bez względu na to, co się dzieje, zapotrzebowanie na elektronikę szybko rośnie. Tempo wzrostu sprzedaży jest na tyle duże, że skutecznie maskuje ono wszelkie wahania koniunktury i sprawia, że miejsca na rynku starcza dla wszystkich dostawców.
Ostatni czynnik sprzyjający rozwojowi ma naturę ekonomiczną i jest związany z rozwojem eksportu firm krajowych i usług produkcji kontraktowej, z których coraz liczniej korzystają firmy z Europy Zachodniej i Skandynawii. Zlecenia płynące od takich klientów, a także po części to, co przynoszą nam inwestycje zagraniczne, tworzą spory strumień obrotów rynku i tym samym przyczyniają się też do wspomnianej na początku niewrażliwości rynku na negatywne zjawiska.
Duża konkurencja
"Negatywnym zjawiskiem jest cały czas nieuczciwa konkurencja" - takie stwierdzenie pojawiło się kilkakrotnie w komentarzach do przeprowadzonego badania ankietowego, podobne komentarze padały też przy poprzedniej edycji naszego opracowania trzy lata temu, co wymaga skomentowania. Opinie te wygłaszają specjaliści różnych firm, co przekonuje, że musi to być odbicie negatywnych zjawisk panujących na rynku dystrybucji omawianych urządzeń.
2016 rok dla rynku urządzeń technologicznych |
Można się domyślać, że w największym stopniu chodzi o naginanie rzeczywistości w zakresie parametrów oraz możliwości oferowanego sprzętu oraz zapewne także o dyskredytację działań konkurentów. Patrząc z perspektywy klienta dysponującego jedynie ogólną wiedzą, urządzenia produkcyjne są skomplikowane, a poszczególne rozwiązania danych producentów niewiele się różnią. Dobór optymalnego rozwiązania to wielowymiarowe zagadnienie, w którym trzeba rozważać wiele czynników nie tylko związanych z danym urządzeniem, ale całym środowiskiem produkcyjnym oraz możliwościami finansowymi inwestora.
Główne problemy rynku urządzeń technologicznych |
Do tego dochodzą zagadnienia przyszłego wykorzystania sprzętu, możliwości rozbudowy, dopasowania do innych zadań a także kwestie utrzymania w ruchu (koszty i dostępność części). Takich problemów jest bardzo dużo, stąd w praktyce dobór bazuje na wiedzy, kompetencjach i rzetelności dostawcy.
Zapewne zdarzają się sytuacje, że to zaufanie jest nadużywane lub osoby zajmujące się dystrybucją cierpią na brak kompetencji, nieumiejętność szerszego spojrzenia na problem, nieznajomość branży i ofert konkurencji, niechęć do współpracy i wreszcie krótkowzroczność w podejściu do biznesu. Takie zjawiska niestety są przeszkodą w rozwoju.
Specjalizacja i elastyczność
W zakresie sprzętu technologicznego na rynku pojawia się dużo nowości i patrząc na nie z perspektywy, widzimy, że wiele z nich da się przypisać do nurtu związanego z pogłębiającą się specjalizacją produkcji lub coraz większą elastycznością działania maszyn. Specjalizacja dotyczy zwykle sprzętu ukierunkowanego na nowe obszary rozwojowe elektroniki, czego przykładem może być oświetlenie LED, które wymusiło powstanie urządzeń operujących na bardzo długich płytkach.
Oczekiwania klientów w stosunku do dostawcy |
Z kolei elastyczność to trend, który odpowiada na potrzeby małych firm lub producentów działających na niszowych rynkach. U nich produkcja jest mało- i średnioseryjna, taka, w której trzeba często zmieniać to, co jest wytwarzane, a wydajność ma małe znaczenie. Dla takich odbiorców proponuje się dzisiaj "kombajny" potrafiące nakładać pastę i układać elementy, montujące podzespoły SMD i THT itp.
EMS-y i OEM-y
W warunkach krajowych producenci kontraktowi elektroniki są ważnym i czołowym klientem dla dystrybutorów urządzeń technologicznych i materiałów. Może liczebnie branża nie jest imponująco duża, ale ma spory potencjał i co jest równie ważne, szybko się rozwija. Ten drugi czynnik wydaje się nawet w omawianym obszarze ważniejszy, bo rozwój oznacza stałe inwestycje w park maszynowy.
Firmy kontraktowe obsługują klientów z różnych branż, także te mało związane z elektroniką klasyczną. Współpracują z klientami z zagranicy i nowo powstającymi start-upami, dla których są działem produkcyjnym. Z uwagi na takie uwarunkowania firmy EMS mają relatywnie dużo sprzętu i urządzeń pomocniczych. Z reguły jest to kilka linii po to, aby zapewnić szybką realizację zleceń różnego typu. Dlatego producenci EMS na omawianym rynku stanowią bardzo istotną grupę klientów, być może nawet najważniejszą.
Rola urządzeń do produkcji elektroniki w biznesie |
Z kolei dla firm OEM własne zaplecze produkcyjne jest uznawane za ważny atut zapewnienia jakości i elastyczności oraz nierzadko jest ono wymieniane jako czynnik poprawiający tempo i możliwości rozwoju produktów własnych. Stąd trend jest taki, że się je rozbudowuje i dba o możliwości, a nie likwiduje.
Presja na jakość
Słowo jakość pojawia się obecnie bardzo często w branży elektroniki przy różnych okazjach oraz jest odmieniane przez wszystkie przypadki. Zainteresowanie poprawą jakości produkcji jest powszechne i staje się nadrzędnym celem wielu działań inwestycyjnych. W zamyśle chodzi o to, aby wytwarzać szybko, tanio oraz dobrze (bezproblemowo), czyli właśnie innymi słowy - zapewniając jakość.
W praktyce chodzi o dopracowanie w szczegółach procesu produkcyjnego pod kątem powtarzalności, stabilności oraz możliwie stuprocentową eliminację braków. Im bardziej zaawansowana elektronika, mniejsze komponenty, bardziej upakowane ścieżki na płytce, tym zapewnienie jakości staje się trudniejsze, bo proces zaczyna się ocierać o możliwości technologiczne maszyn i parametry graniczne materiałów lub też przestaje zapewniać wystarczającą wydajność. W efekcie konieczne stają się inwestycje w nowszy i tym samym bardziej zaawansowany sprzęt lub staje się niezbędna rozbudowa o kolejną linię technologiczną lub jakiś element z nią związany.
Walka o zapewnienie wysokiej jakości często sprowadza się do rozbudowy możliwości kontrolnych procesu, a więc o skanery AOI dla połączeń i pasty, w wersji zaawansowanej także trójwymiarowe. To także X-Ray i odpowiednie testowanie oraz traceability. Do zadań kontrolnych potrzebne są też mikroskopy, które pozwalają na ocenę montażu uzupełniającego. W tytułowym słowie kryją się ponadto szafy do przechowywania elementów w atmosferze o kontrolowanej wilgotności oraz urządzenia do lakierowania, zalewania, po to, aby chronić delikatne obwody przed wpływem środowiska.
Ocena warunków biznesowych w 2017 roku |
Klienci zwracają ponadto uwagę na przestrzeganie zasad ochrony ESD. Reasumując, można powiedzieć, że walka o jakość w produkcji elektroniki to inaczej ciągły proces modernizacyjny dotyczący nie tylko parku maszynowego, ale też struktury organizacyjnej firmy, wykorzystywanych narzędzi, oprogramowania i innych nierzadko drobnych aspektów działalności. Takich zagadnień jest wiele, a słowo jakość po prostu stanowi do nich wspólny mianownik.
Łukasz TchurzRenex
Coraz szersze grono klientów zwraca uwagę na jakość produktu. Dotyczy to nie tylko branży elektroniki, ale wszystkich, w których tego typu urządzenia i wyposażenie mają zastosowanie: elektromechanika, motoryzacja, farmacja czy przemysł chemiczny. Mówiąc o jakości, mam na myśli niezawodność, zapewniającą bezawaryjne użytkowanie przez wiele lat. W przypadku niektórych grup produktów ważny pozostaje również fakt obniżenia kosztów eksploatacji. Dlatego oprócz jakości drugą cechą, jaka decyduje o zakupach są technologie zastosowane w urządzeniach. Trzecia cecha ma związek z rosnącymi wymaganiami dotyczącymi zapewnienia ergonomii na stanowisku pracy, co znacznie poprawia jakość pracy oraz zwiększa wydajność.
W mojej ocenie cena jest czwartym w kolejności czynnikiem decyzyjnym. Przede wszystkim należy podkreślić solidność partnera. Określa go nie tylko kompleksowa oferta produktów i mnogość rozwiązań. Kompleksowa obsługa przez jednego partnera handlowego to niewątpliwy atut, ale to umiejętność doradztwa, a przede wszystkim branie odpowiedzialność za polecone rozwiązania świadczy o solidności. Drugim elementem jest jakość, a trzeci to doradztwo techniczne, projekty i wizualizacje, np. stanowisk pracy wraz z wyposażeniem oraz błyskawiczna obsługa serwisowa. To, że cena znajduje się na czwartym miejscu, nie oznacza, że nie ma ona znaczenia. Cena jest ważna, jednak tylko postrzegana przez pryzmat całkowitych kosztów posiadania. |
Robotyzacja
Zapewne w kolejnej dekadzie do wspólnego mianownika pod nazwą jakość dołączy robotyzacja, gdyż takie zjawiska widać w branży na świecie. Dotyczy to głównie procesów, które są żmudne i wymagają dużej precyzji. Montaż powierzchniowy mamy całkowicie zautomatyzowany, niemniej nie wyczerpuje on całości procesu.
W zasadzie zawsze jest on uzupełniany o operacje ręczne, gdzie montuje się duże elementy, złącza, radiatory, podzespoły mocy, wyświetlacze lub czujniki, a więc takie elementy, które nie są dostępne w wykonaniu SMD, zbyt duże dla automatu pick & place lub też takie, które nie mogą być lutowane w piecu.
Robot jest w stanie takie elementy montować i zapewnić brak błędów. Nawet jeśli robotyzacja nie przebije się na rynek ceną niższą niż praca ludzi, to dostanie się tam bocznymi drzwiami oznaczonymi szyldem "jakość". Roboty umożliwiają precyzyjne lutowanie wyprowadzeń podzespołów, ale również końcówek kabli i elementów elektrotechnicznych.
Klienci oczekują, że kupowany sprzęt technologiczny zapewni im |
Połączenia wykonywane są w sposób taki sam jak w procesie lutowania ręcznego - punkt po punkcie za pomocą numerycznie sterowanej lutownicy i podajnika spoiwa lutowniczego. Technologia ta ma znacznie większy obszar zastosowań w porównaniu np. z selektywną mikrofalą i jest znacząco tańsza. Patrząc na robotyzację ogólnie, można powiedzieć, że urządzenia do automatycznego lutowania podzespołów THT stają się dzisiaj niezbędnym uzupełnieniem linii montażu płytek PCB w technologii mieszanej SMD+THT.
Nowości też są zdeterminowane przez jakość
W zakresie nowości operacji technologicznych w produkcji coraz częściej wymienia się mycie płyt z weryfikacją czystości jonowej oraz kompleksową kontrolę procesu (SPI, AOI, X-Ray), lakierowanie płytek, w tym także ich selektywne pokrywanie i zabezpieczanie. Coraz większe zainteresowanie widoczne jest w zakresie montażu elementów na podłożach metalowych (laminaty z rdzeniem metalowym dla oświetlenia LED) i podłożach giętkich (flex).
Cechy urządzeń technologicznych brane pod uwagę przy kupnie |
To samo dotyczy montażu 3D, a więc takiego, gdzie podłoże nie jest płaskie. W porównaniu do lakierowania, które jest już w branży znane i stosowane, kolejną nowością wchodzącą na rynek jest plazma, a więc technologia czyszczenia i pokrywania płytek.
Fundusze UE
Od ponad dekady fundusze strukturalne Unii Europejskiej odgrywają ogromną pozytywną rolę na rynku elektroniki, gdyż pozwalają przedsiębiorcom zrealizować wiele kosztownych inwestycji. Pomoc ze strony funduszy jest zmienna i zależy od rejonu kraju, w którym działa firma, celu, jaki ma przynieść inwestycja i podobnych aspektów.
Niemniej pomoc potrafi objąć połowę inwestycji, dzięki czemu do krajowych firm trafiają urządzenia bardziej nowoczesne. Fundusze zdejmują z wielu zakupów problem niskiej ceny, poprawiają zainteresowanie sprzętem markowym i zapewne bez nich rola, jaką na rynku odgrywa sprzęt używany, byłaby znacznie większa.
Sprzedaż urządzeń technologicznych |
Przed nami jeszcze trzy lata dostępności takich środków (do 2020 roku) i zapewne także dobrej i stabilnej koniunktury na rynku urządzeń technologicznych do produkcji. Potem należy oczekiwać, że wsparcie to zostanie mocno ograniczone. Pytani specjaliści prognozują, że może to wywołać na rynku jakieś przetasowania, niemniej w praktyce na razie są to wyłącznie spekulacje.
Kłopoty z kadrą
Krajowy rynek elektroniki zaczyna borykać się z brakami kadrowymi, bo niestety szybki rozwój tworzy trudne do obsadzenia luki w zakresie personelu średniego szczebla, a więc głównie techników, którzy potrafią nie tylko obsługiwać maszyny, ale rozumieją dziejące się procesy i znaczenie ich dla jakości.
O problemach tego typu świadczy spora liczba ogłoszeń przedsiębiorstw poszukujących pracowników do obsługi urządzeń produkcyjnych, a niestety nie ma w Polsce kształcenia w szkołach zawodowych pod tym kątem. Oznacza to, że kwalifikacje zdobywa się w firmach, na płatnych kursach i seminariach technicznych, przez co cały proces staje się długotrwały, co trwa dłużej i jest niestety jedną z przyczyn pojawiających się braków.
Które grupy produktów mają największy potencjał rynkowy? |
Ubocznym zjawiskiem jest tutaj wzrost zainteresowania producentów elektroniki urządzeniami technologicznymi o uniwersalnej i prostej dla obsługi konstrukcji i oprogramowaniu. Wiele nowości wchodzących na rynek ma oprogramowanie ukierunkowane na szybkie i łatwe przygotowanie do pracy oraz zapewniające działanie przy minimalnym nadzorze. W ten sposób inwestycja w nową platformę technologiczną może stać się remedium na problemy kadrowe lub przynajmniej nie dochodzi do blokowania inwestycji przez braki kadrowe.
Ariel ŁukaszewskiSMT-TECH
W przypadku firm, które dopiero wchodzą na rynek i rozważają zakup pierwszych urządzeń, przedsiębiorstwa te najczęściej dokonują badań, które utwierdzą ich w przekonaniu, że zakupiona maszyna będzie dla ich przydatna przez dłuższy okres. Analizują wybrane maszyny pod względem pokrycia bieżącego zapotrzebowania produkcyjnego, ale również dokonują prognoz, które wykażą, jaka moc przerobowa pozostaje im na nowe zlecenia. Coraz częściej testowana jest stabilność działania urządzeń oraz są szacowane koszty utrzymania po kilku latach pracy. Jednym z ważniejszych parametrów branych pod uwagę jest uniwersalność i możliwość szybkiego przestawienia produkcji na inny produkt, szczególnie istotnie jest to dla małych oraz średnich firm EMS.
Rynek maszyn i urządzeń do produkcji elektroniki cały czas jest w fazie wzrostu. Podobna sytuacja jest w krajach sąsiadujących z Polską. Jest to związane z ciągłym wzrostem zapotrzebowania na usługi EMS, bo wiele firm decyduje się na zlecanie produkcji na zewnątrz. Najistotniejszym argumentem przy podejmowaniu takich decyzji przez firmy są spore koszty stałe związane z utrzymywaniem produkcji w okresach niskiego zapotrzebowania na produkt. Przedsiębiorstwa dążą do osiągnięcia coraz wyższych przychodów, w przypadku stałego obrotu lub co gorsza spadku wysokości obrotów muszą minimalizować koszty, aby nie ponieść strat. |
Dostawcy sprzętu technologicznego
Grono firm zajmujących się sprzedażą urządzeń produkcyjnych to grupa z dzisiejszej perspektywy w zasadzie niezmienna i jak widać z tabeli 2 - dość liczna. Większość przedsiębiorstw ma szeroką i kompletną ofertę urządzeń do produkcji, dla których zasadniczą część działalności stanowi sprzedaż urządzeń do montażu podzespołów.
Najważniejsze czynniki sprzyjające rozwojowi rynku |
Każda z takich firm jest powiązana zwykle z jednym producentem maszyn pick & place, dostawcą pieców, sitodrukarek i innych grup. Takie firmy w tym zestawieniu to m.in. AdoptSMT, Amtest, CPS-IEP, DAS, Essemtec, Interfl ux, Labem, PAKT Electronics, PB Technik, Robtools SMT, Scanditron, SMT-TECH.
Poza wymienioną grupą funkcjonują firmy o węższym profilu, specjalizujące się w urządzeniach do nakładania powłok ochronnych oraz lutowania selektywnego, jak AMB Technic, APCom, Semicon (produkcja szablonów do SMT) lub WG Electronics, sprzedający specjalistyczne automaty do produkcyjnego programowania pamięci Flash, mikrokontrolerów, testery boundary-scan, liczarki i pakowarki podzespołów.
W grupie tej sklasyfikować można także PCB Technology, oferującą maszyny do produkcji PCB. Krajowych producentów reprezentują Mechatronika - wytwórca automatów i półautomatów SMT, pieców, dozowników pasty i kleju, drukarek szablonowych.
To także Neotech, projektująca i wytwarzająca maszyny do produkcji cewek i dławików, a kolejną Alnea, która na bazie seryjnego robota przemysłowego wytwarza automat do montażu THT. Z tego podziału wyłamuje się firma Renex, która ma profil produkcyjno-dystrybucyjny. Pod marką Reeco produkowany jest sprzęt lutowniczy, wyposażenie produkcji (meble, stanowiska robocze), odzież antystatyczna, a także roboty lutujące.
Zgrubną orientację o ofertach poszczególnych firm daje zestawienie pokazane w tabeli 1. Tabela 2 z danymi kontaktowymi i listą reprezentowanych marek uzupełnia ten ogólny przegląd ofert.
Robert Magdziak
Źródłem wszystkich danych przedstawionych w tabelach oraz na wykresach są wyniki uzyskane w badaniu ankietowym przeprowadzonym wśród dystrybutorów urządzeń do produkcji elektroniki w Polsce.