Odzież ESD i Cleanroom marki Hugo Ebeling – jakość na lata

Odzież ESD

W produkcji i serwisowaniu elektroniki uszkodzenia komponentów najczęściej powstają w sposób niezauważalny dla operatora, a często są przez niego bezpośrednio niezawinione. Podczas wykonywania zadań na stanowisku pracy wartości potencjałów wahają się od kilkuset woltów do kilkunastu bądź nawet kilkudziesięciu kilowoltów. Dobrym przykładem będzie np. wstanie z krzesła, które powoduje zmianę potencjału o 1,5 kV. Takie wyładowania mogą już uszkodzić elementy, przy czym uszkodzenia nie zawsze można zidentyfikować na etapie produkcji, zaś błędy w funkcjonowaniu układu mogą wystąpić po dłuższym czasie. Zjawiska powyższe są powszechnie znane i walka z nimi stanowi codzienność koordynatorów ESD i wielu innych osób pracujących w warunkach zagrożonych wyładowaniami elektrostatycznymi.

Jednym z podstawowych elementów ochrony przed wyładowaniami elektrostatycznymi jest odzież ESD. Komplet odzieży zapewniającej właściwą ochronę można skonfigurować z wielu elementów zależnie od potrzeb procesu czy nawet pory roku. Do wyboru mamy: fartuchy, bluzy, polary, T-shirty, koszulki z długimi rękawami, spodnie, kombinezony, czepki, rękawiczki, skarpetki i obuwie.

Odzież w zestawach wykonywana jest z różnych rodzajów tkanin i dzianin, można je podzielić na dwie podstawowe grupy: pylące i niepylące, przy czym tkanina pyląca najczęściej zawiera w składzie bawełnę, a odzież niepyląca oparta jest na mieszankach włókien syntetycznych.

Odzież cleanroom

W strefach czystych odzież również najczęściej wykonana jest w wersji ESD. Musi być wykonana zawsze z materiałów niepylących i nieprzepuszczających określoną liczby cząstek przez tkaninę, stanowi więc barierę i z tego powodu jest często nazywaną odzieżą barierową.

Obszary cleanroom najczęściej kojarzą się nam z ludźmi ubranymi w szczelne kombinezony. Jest to skojarzenie nieoparte na konieczności czy wymaganiach normatywnych. Nie w każdej klasie cleanroom i nie do każdego procesu wymagane jest takie ubranie. Odzież każdorazowo dobieramy do wymogów procesu i strefy, pamiętając o komforcie i bezpieczeństwie użytkowników, a także wymaganiach BHP. W tabeli wskazano, z jakiego rodzaju odzieży korzystać można zależnie od klasy czystości powietrza w obiekcie zgodnie z ISO 14644.

Dobierając odzież, zawsze należy pamiętać, że choć norma wielokrotnie odnosi się do klasy czystości powietrza w przedziale od ISO 9 do ISO 1, to jest to jedynie uproszczenie na potrzeby definiowania pomieszczenia, a sam dobór do konkretnego procesu musi oprzeć się także na pomiarze liczby cząstek na powierzchni płaskiej, w tym właśnie na odzieży. Normy definiują dobór odzieży również właśnie z uwagi na ten parametr, a nawet określają liczbę osób, które w danym rodzaju odzieży mogą być wprowadzone do strefy o określonej wielkości. Gdy operator pracuje nad aplikacją, to cząstki, które wydzielą się z tkaniny lub na niej osiądą i opadną, stanowią bezpośrednie ryzyko kontaminacji w procesie.

W cleanroomie można także spotkać odzież jednorazową. Są to produkty bardzo rzadko spotykane w produkcji elektroniki, motoryzacji, lotnictwie i pokrewnych a powszechne w farmacji czy biotechnologii, a więc wszędzie tam, gdzie panują wytyczne GMP (Good Manufacturing Practice), szczególnie w klasach GMP A i B.

Odzież uzupełniana jest przez ogromy wybór akcesoriów, od skarpetek, nakładek na obuwie poprzez rękawiczki, maseczki i czepki aż na goglach kończąc.

Na co zwracać uwagę, wybierając dostawcę odzieży?

Wybierając odzież specjalistyczną chcemy być pewni, że spełni ona wymagania i pozwoli na udane prowadzenie procesu oraz zapewni bezpieczeństwo ludzi. Ponieważ operatorzy znajdują się blisko aplikacji, wpływ odzieży na proces produkcyjny jest jednym z czynników decydujących o porażce lub sukcesie produkcji czy serwisu. Z tych powodów odzież musi charakteryzować się parametrami takimi, jak odpowiedni poziom zabezpieczenia ESD, niskie pylenie, barierowość itp. Tu docieramy więc do badań i certyfikacji. Deklarowane przez producenta parametry określane są w normach, przede wszystkim:

• EN ISO 13688:2013 – odzież ochronna,
• EN 1149-5:2018 – odzież ochronna, właściwości elektrostatyczne,
• EN 61340-5:2017 – elektryczność statyczna,
• ISO 14644 – pomieszczenia czyste i związane z nimi środowiska kontrolowane,
• GMP (Good Manufacturing Practice).

Aby wykazać zgodność parametrów z deklaracją, producent musi przeprowadzić niezależną certyfikację dla kolekcji produktowej oraz potwierdzać właściwości w konkretnym produkcie. Wiąże się to z koniecznością nie tylko zlecenia szeregu badań w jednostkach badawczych, ale i posiadania wyspecjalizowanego zakładu produkcyjnego z laboratorium do badania bieżącej produkcji.

Oczywiście użytkownik będzie wymagał komfortu, a jego poziom będzie też wpływał na efektywność pracy. Nie bez znaczenia dla wizerunku firmy i chęci do codziennego zakładania odzieży jest także atrakcyjny wygląd.

Ponadto w trosce o ekonomiczność zakupu odzieży istotne jest, by były to produkty trwałe i w warunkach przemysłowych były w stanie zachować parametry użytkowe przez co najmniej dwa lata i 50 cykli pralniczych. Nigdy też nie zapominamy o cenie produktu i kupujący ma prawo oczekiwać, by finalna cena była jak najbardziej atrakcyjna bez rezygnacji z jakości i właściwości użytkowych produktu. Konieczna jest także świadomość specjalistycznego prania odzieży ESD i cleanroom.

Nawet doskonale zaprojektowana i wykonana odzież nie będzie spełniać swoich funkcji, jeśli operator nie będzie jej właściwie użytkował. Wydaje się to proste, cóż bowiem może być trudnego w założeniu fartucha czy kombinezonu. Niestety, rzeczywistość nie jest tak banalna, jak nasze oczekiwania i dlatego dostawca powinien nie tylko dostarczyć odzież, ale również zapewnić szkolenie użytkowników.

Co na rynku?

Stworzenie produktów, które mogą być użytkowane w strefach EPA i cleanroom, są trwałe, mają niezależne certyfikacje, a jednocześnie lokują się w atrakcyjnych poziomach cenowych, nie jest zadaniem łatwym. Takie linie produktowe udało się stworzyć marce Hugo Ebeling, która w Polsce jest reprezentowana przez spółkę Cleanproject. Nasi doradcy pomogą w dokonaniu odpowiedniego wyboru, dostarczą próbki odzieży i zadbają o przeprowadzenie szkoleń zapewniających właściwe użytkowanie odzieży. Europejska produkcja to dostawy, których można spodziewać się w krótkim czasie, a wiele produktów dostępnych jest z magazynu i dostarczanych do klienta do 48 godzin od zamówienia.

Jerzy Kustra

Cleanproject
tel. 22 123 55 34
www.cleanproject.pl/odziez