Odzież w strefach EPA i cleanroom - dobór, metody prania i serwisowania

W mnogości decyzji, zwykle pomijana jest istotna kwestia należytego wyboru i metod serwisowania odzieży. W poniższym artykule przedstawione zostaną możliwości zaopatrzenia laboratorium w produkty odpowiednie do większości potrzeb. Wskażemy także bardzo korzystną (również ekonomicznie) metodę wynajmu odzieży, połączoną z praniem i serwisowaniem.

Ubrania i obuwie to niezwykle ważne elementy wyposażenia firm z branży elektronicznej, są to bowiem czynniki w bezpośredni sposób wpływające na szereg elementów kluczowych dla jakości produkcji i komfortu pracy. Zgodnie z międzynarodowymi badaniami, około 70% uszkodzeń komponentów elektronicznych wywołane jest nieprawidłową ochroną personelu.

Uszkodzenia elementów są przy tym często niezawinione przez człowieka, a najczęściej operator nie zdaje sobie sprawy ze swego działania. Wartości potencjałów podczas wykonywania czynności na stanowisku pracy wynoszą od kilkuset woltów do kilkunastu bądź nawet kilkudziesięciu kilowoltów, np. podniesienie się z krzesła wywoła zmianę potencjału człowieka o 1,5 kV.

Powstające wyładowania mogą więc uszkodzić elementy i układy na etapie ich powstawania, badania lub serwisowania. Przy czym uszkodzenia mogą się ujawnić dopiero po dłuższym okresie lub przy wystąpieniu niekorzystnych warunków. Wyładowania elektrostatyczne mogą również powodować przekłamania w pracy urządzeń bądź błędy pamięci w układach programowalnych.

Wymaganym elementem ochrony jest więc specjalistyczna odzież antystatyczna z włóknami przewodzącymi, które tworzą klatkę Faradaya, zapewniającą zabezpieczenie przed wyładowaniami elektrostatycznymi poprzez tłumienie statycznych pól elektrycznych.

Fartuchy, bluzy, koszulki, spodnie, kombinezony - wybór odzieży jest bardzo szeroki. W przypadku pracy z układami szczególnie wrażliwymi pamiętać należy również o rękawiczkach z włóknami przewodzącymi. Strój powinny uzupełniać buty wykonane z przewodzącego materiału, które w celu zapewnienia pełnej ochrony muszą zachować kontakt z matą antystatyczną lub przewodzącą i uziemioną podłogą.

Jak dobierać odzież?

Fartuch antystatyczny REECO

Dobór odzieży musi uwzględniać co najmniej kilka podstawowych czynników. Pierwszy to zapewnienie bezpieczeństwa pracy i ochrony pracowników oraz spełnienie norm zgodnie z wymogami prawa. Należy zwrócić uwagę, czy wybrana odzież jest odzieżą ochronną, co potwierdza certyfikat wydany przez niezależne od producenta uprawnione laboratorium.

Niestety należy stwierdzić, że w polskich realiach certyfikaty, w jakie wyposażana jest odzież, częstokroć nie mają nic wspólnego z jej rzeczywistym parametrami oraz wymogami prawa. Pamiętać należy, że odzież ochronna nie może być wprowadzona do zakładu, jeśli nie spełnia wymogów prawa i nie jest uszyta w odpowiedni sposób. Zlekceważenie tych kwestii w głównej mierze skutkuje poważnymi konsekwencjami.

Odrębną sprawą jest jakość produktu wytwarzanego praktycznie bez żadnej kontroli niezależnych jednostek certyfikacyjnych np. importowanego z Dalekiego Wschodu. Kolejne czynniki doboru to uwzględnienie specyficznych warunków procesu badawczego lub produkcyjnego, jakość i pewność pomiarów bądź produkcji, metody konserwacji i prania odzieży.

Jest to szczególnie istotne dla odzieży wysoce specjalistycznej np. cleanroom, gdzie ubiór stanowi jeden z krytycznych warunków skuteczności procesu i wymogów bezpieczeństwa. Ostatni czynnik to uwzględnienie dynamiki ruchów użytkownika i zapewnienie wygodnej, wielogodzinnej pracy.

Ustalenia przed wyborem

T-shirt antystatyczny REECO

Właściwie zdefiniowanie norm, które spełnić musi odzież, nie jest zadaniem prostym, nie jest także możliwe szersze zaprezentowanie tejże tematyki w krótkim artykule. Wspomnieć należy jedynie o potrzebie oparcia się w tych decyzjach na wnikliwej analizie prowadzonych w laboratorium prac, określeniu czynników szkodliwych i niebezpiecznych, poznaniu wymagań prawnych i wewnątrzzakładowych oraz uzyskaniu opinii o zgodności z przepisami BHP. W praktyce bardzo często określenie norm prowadzone jest wspólnie z dostawcą odzieży.

Marka odzieży Reeco jest wytwarzana przez firmę Renex, która zapewnia klientom bezpłatne doradztwo w zakresie doboru produktu do wymagań procesu oraz zgodność z normami. Kompetentni pracownicy udzielają klientom wsparcia e-mailem, przez telefon, a także doradzają na miejscu, w siedzibie klienta.

Odzież do pomieszczeń czystych

Odrębna kategoria to odzież do pomieszczeń czystych cleanroom. Tu decydujące jest zabezpieczenie przed pyleniem. Człowiek wkraczający do strefy czystej, w specjalnie przygotowanej szatni, musi przebrać się w kompletny strój (nierzadko łącznie z bielizną) składający się z kombinezonu, czepka z maską, rękawic i obuwia. Dopiero tak przygotowany wchodzi poprzez śluzę powietrzną do strefy czystej. Jak łatwo sobie wyobrazić, praca w kombinezonie przez kilka godzin dziennie może stać się skrajnie nieprzyjemną i krępować ruchy.

Jakość odzieży a pewność pracy badawczej i produkcyjnej

Koszulka polo antystatyczna REECO

Jakość szycia i użytych materiałów jest w omawianej tematyce kluczowa. Tak prozaiczny problem jak nitki, które wystają ze szwów, może stać się poważnym zagrożeniem, na przykład, gdy przypadkowa nitka dostanie się do badanej próbki lub przygotowywanej aplikacji. Źle przygotowana tkanina antystatyczna, która straci właściwości po kilka praniach, to kolejny częsty problem wpływający na jakość pomiarów i produktu.

Znane jest wiele przypadków, gdy tak z pozoru drobna sprawa, jak wadliwie wykonana odzież, stała się powodem zniwelowania efektów wielomiesięcznych badań, a nawet doprowadziła do powstania niebezpiecznego produktu finalnego.

Należy polegać na sprawdzonych producentach, legitymujących się referencjami i certyfikatami. Są to firmy zwykle z wieloletnią historią, które dobiorą lub wyprodukują odzież dla konkretnych potrzeb. Odzież stanowi ważną część wyposażenia i błędem jest wybierać ją bez analizy.

Ekonomia i rozsądek - wynajem odzieży

Wydawać by się mogło, że odrębnym zadaniem jest pranie i serwisowanie odzieży. Jednak pranie specjalistycznej odzieży we własnym zakresie najczęściej jest najgorszym z rozwiązań, a jego wady szybko stają są oczywiste. Przede wszystkim pracownik w warunkach domowych nie jest w stanie przeprowadzić prania w sposób zapewniający jej dalsze prawidłowe użytkowanie. Odzież bowiem bardzo szybko straci właściwości antystatyczne, a już z pewnością nie będzie mogła być wykorzystywana w strefach czystych.

Specjalistyczny proces prania, odbywający się w pomieszczeniach o kontrolowanych parametrach środowiskowych, gwarantuje pełny monitoring zanieczyszczeń typu kurz i pył, niezbędny dla branży elektronicznej, farmaceutycznej, biotechnologicznej i optycznej. Takie warunki zapewniają jedynie pralnie zbudowane w pomieszczeniach typu cleanroom. Pralnia taka funkcjonuje także w Polsce, a poziom czystości kontrolowany jest przez system monitoringu w zakresie ilości wymiany powietrza na 1 h, temperatury, wilgotności, nadciśnienia w pomieszczeniu i liczby cząstek o wielkości 0,3-5,0 μm.

Dla odzieży cleanroomowej możliwe jest pranie jedynie w takim standardzie i w kontrowanych warunkach zgodnie z normami ISO 14644 lub GMP (Good Manufacturing Practice). W przeciwnym razie odzież stanie się pyłotwórcza i jej użycie w strefie czystej obniży klasę czystości, niwelując efekty pracy.

Pranie przemysłowe zwykle połączone jest z usługą wynajmu, a nie zakupu odzieży. Jest to usługa bardzo korzystna, od lat powszechna u naszych zachodnich i północnych sąsiadów, a i w Polsce staje się bardzo popularna dla praktycznie każdego rodzaju odzieży laboratoryjnej, ochronnej i roboczej. Zdecydowała o tym przede wszystkim racjonalność i ekonomiczność tego rozwiązania.

System skonstruowano tak, by gdy jedna sztuka odzieży znajduje się w użytku, druga dostępna była w szafce pracownika, trzecia zaś prana (dopuszczalne są inne warianty). Cotygodniowe wymiany niwelują problemy z zabrudzona odzieżą lub jej brakiem.

Ponieważ klient nie jest obciążany kosztami zakupu odzieży, a jedynie jej wynajmem połączonym z usługą prania, rozwiązanie to jest zdumiewająco korzystne, zwłaszcza w porównaniu do zakupu odzieży i dodatku pralniczego. Ponadto odzież jest cały czas serwisowana, przez co rozumie się jej profesjonalne naprawy i utylizację. W takim cyklu odzież może być wykorzystywana w dobrym stanie nawet do 5 lat.

Odzież w tym systemie jest elektronicznie nadzorowana, Klienci mogą online sprawdzać jej stan, etap użytkowania, cykl w obiegu. Zyskujemy pełną kontrolę nad ważnym elementem wyposażenia i możemy wyeliminować większość problemów logistycznych i serwisowych, a jednocześnie zredukować koszty, niekiedy nawet znacznie.

Podsumowując, należy stwierdzić, że korzystając ze sprawdzonych, profesjonalnych rozwiązań, jesteśmy w stanie otrzymać odzież przygotowaną odpowiednio do naszych potrzeb, zgodnie z obowiązującymi normami i bez uciążliwych trudności związanych z jej utrzymaniem w wymaganym stanie. Zawsze należy zwrócić uwagę na wyposażenie odzieży w wymagane, wiarygodne certyfikaty. Zadanie to warto jest więc powierzyć w całości profesjonalnym podmiotom.

Jerzy Kustra
Renex
www.renex.com.pl/odziez

zdjęcie tytułowe: Kombinezon cleanroom REECO