Cyfrowe paszporty baterii

Zgodnie z rozporządzeniem 2023/1542 od lutego 2027 roku obowiązek posiadania elektronicznego wpisu (paszportu) będzie dotyczył wprowadzanych do obrotu albo oddawanych do użytku baterii pod warunkiem, że zaliczają się one do kategorii: baterii do LMT (Light Means of Transport), czyli do lekkich środków transportu (hulajnogi, rowery elektryczne), baterii przemysłowych o pojemności powyżej 2 kWh albo baterii do pojazdów elektrycznych.

Klasyfikacja

Paszport powinien zawierać informacje dotyczące modelu i te specyficzne dla danej baterii, w tym informacje wynikające z jej stosowania. Dane te skategoryzowano w zależności do tego, kto będzie mógł uzyskać do nich dostęp.

Uprawnieni do tego dzielą się na trzy grupy: 1) ogół społeczeństwa, 2) jednostki notyfikowane, organy nadzoru rynku i Komisja Europejska oraz 3) osoby fizyczne lub prawne mające uzasadniony interes w dostępie do tych informacji i ich przetwarzaniu do ściśle określonych celów. Te ostatnie to przede wszystkim demontowanie baterii z przestrzeganiem wymaganych środków bezpieczeństwa i poznanie ich składu konieczne, aby podmioty, które zajmują się naprawami, regeneracją, drugim cyklem życia i recyklingiem baterii, mogły prowadzić swoją działalność.

Informacje w paszporcie

Paszport baterii powinien zawierać następujące publicznie dostępne informacje dotyczące modelu baterii: dane identyfikacyjne wytwórcy (nazwa, zarejestrowana nazwa handlowa lub zarejestrowany znak towarowy, adres pocztowy, ze wskazaniem pojedynczego punktu kontaktowego, adres strony internetowej, adres poczty elektronicznej), kategorię baterii i jej dane identyfikacyjne (model i numer partii lub serię albo numer produktu lub inny element umożliwiający identyfikację), miejsce wytworzenia (położenie geograficzne zakładu produkcyjnego), data produkcji (miesiąc i rok), masa, pojemność, skład chemiczny, substancje niebezpieczne zawarte w baterii, inne niż rtęć, kadm lub ołów, środek gaśniczy, który może być użyty w razie jej zapłonu, surowce krytyczne obecne w baterii, których stężenie m/m wynosi powyżej 0,1%.

Informacje publiczne

Podana musi być też informacja na temat śladu węglowego jako kg ekwiwalentu dwutlenku węgla w przeliczeniu na kWh całkowitej energii dostarczonej przez baterię, w całym oczekiwanym okresie jej użytkowania i zróżnicowany według etapów cyklu życia. W zakresie parametrów elektrycznych, w paszporcie wymagane jest wyszczególnienie: pojemności znamionowej, minimalnego, nominalnego, maksymalnego napięcia baterii, pierwotnej pojemności rzeczywistej, początkowej całkowitej sprawności energetycznej i na etapie 50% cyklu życia, oporu wewnętrznego ogniwa i zestawu baterii, współczynnika C.

Do wiadomości publicznej podać należy także: oczekiwaną żywotność baterii wyrażoną w cyklach, próg pojemność do wyczerpania (tylko w przypadku baterii do samochodów elektrycznych), zakres temperatur, które bateria może wytrzymać, gdy nie jest używana. W paszporcie należy też określić zawartość materiałów z recyklingu i materiałów odnawialnych.

Informacje dla wybranych

Paszport baterii powinien również zawierać następujące dane dotyczące modelu baterii, które będą dostępne tylko dla podmiotów mających uzasadniony interes i Komisji Europejskiej: szczegółowy skład, w tym materiały katody, anody, elektrolitu, numery komponentów i dane kontaktowe źródeł, z których pozyskano części zamienne, informacje o demontażu.

Jeżeli chodzi o ostatnie, wymagane są: widoki rozebranego systemu/zestawu baterii pokazujące rozmieszczenie ogniw baterii, określenie sekwencji demontażu, rodzaju i liczby technik łączenia elementów, które należy rozdzielić, narzędzi wymaganych do demontażu, podanie ostrzeżeń o ewentualnym ryzyku w razie uszkodzenia części, określenie liczby i rozkładu wykorzystanych ogniw, scharakteryzowanie środków bezpieczeństwa. Podmioty mające uzasadniony interes należy też poinformować m.in. o statusie baterii, określonym jako "oryginalna", "przeznaczona do wykorzystania do innych celów", "ponownie wykorzystana", "poddana regeneracji" lub "zużyta".

Kod QR

Paszport będzie dostępny za pośrednictwem kodu QR, razem z niepowtarzalnym identyfikatorem, który podmiot gospodarczy wprowadzający baterię do obrotu jej przypisuje. Kod QR oraz unikalny identyfikator będą zgodne z następującymi normami ISO/IEC 15459-1:2014, 15459-2:2015, 15459-3:2014, 15459-4:2014, 15459-5:2014, 15459-6:2014 albo ich odpowiednikami.

Kod QR będzie drukowany lub grawerowany na baterii w sposób widoczny, czytelny i trwały. W przypadku, gdy nie będzie to możliwe albo nie będzie to uzasadnione z uwagi na charakter i rozmiar baterii, oznaczenie to umieszczane będzie na opakowaniu oraz w dokumentach towarzyszących.

Ważność paszportu

Podmiot gospodarczy, który wprowadza baterię do obrotu, będzie gwarantem tego, że dane zawarte w jej paszporcie są dokładne, kompletne i aktualne. Wszystkie informacje w nim podane będą się opierać na otwartych standardach, będą w formacie interoperacyjnym, będzie można je przenieść za pośrednictwem otwartej oraz interoperacyjnej sieci transmisji danych bez uzależnienia od jednego dostawcy, będą się nadawać do odczytu maszynowego i do wyszukiwania i będą ustrukturyzowane zgodnie z wymogami opisywanego rozporządzenia.

Konsumenci i podmioty gospodarcze będą miały bezpłatny wgląd w paszport baterii na podstawie przysługujących im praw dostępu. Pozostanie on dostępny po ustaniu lub zaprzestaniu działalności w Unii Europejskiej przez podmiot gospodarczy odpowiedzialny za jego przygotowanie. Paszport baterii przestaje istnieć dopiero po poddaniu jej recyklingowi.

Korzyści

Uporządkowane, kompletne informacje w paszportach baterii ułatwią sprawdzanie, czy dany model jest kompatybilny z określonym sprzętem. Prostszy będzie zatem wybór i zakup baterii lub ich wymiana. Paszporty ułatwią też ich serwisowanie i testowanie. W przypadku firm korzystających z bardzo dużej liczby urządzeń zasilanych akumulatorowo dostęp do danych o bateriach przełoży się z kolei na większą efektywność w zarządzaniu flotą na przykład aut elektrycznych czy narzędziami używanymi w przemyśle. Liczne korzyści potencjalnie płynące z obowiązku tworzenia paszportów baterii zachęcają do ich upowszechniania. W efekcie w ślady Unii Europejskiej mają zamiar iść Stany Zjednoczone, gdzie już pracuje się nad podobnymi regulacjami.

Monika Jaworowska