W europejskim gigalaserze XFEL uruchomiono polskie urządzenia

Dzięki urządzeniom zbudowanym w Polsce będzie można prowadzić badania w temperaturach bliskich zeru absolutnemu. Jak powiedział dyrektor generalny Konsorcjum European XFEL, prof. Massimo Altarelli - Z chwilą uruchomienia lasera XFEL będzie on jedynym na świecie o tak unikalnych możliwościach. Polska jako pierwszy z ośmiu udziałowców European XFEL z powodzeniem ukończyła niektóre z kluczowych zadań, m.in. linię kriogeniczną do transportu ciekłego helu w stanie nadkrytycznym oraz dwa kriostaty niezbędną do testowania kluczowych elementów akceleratora.

Uruchomiona w czwartek 14 lutego 2013 r. polska linia kriogeniczna XATL1 to instalacja o długości 160 m, umieszczona na moście o wysokości 8 m. Płynąć będzie w niej ciekły hel schłodzony do temperatury -271°C. Hel w tym stanie jest niezbędny do przeprowadzenia testów pewnych kluczowych elementów lasera XFEL.

Dwa polskie kriostaty to urządzenia w kształcie walca o średnicy 1 m, wysokości 4,5 m oraz wadze 5 ton. Służą do badań nadprzewodzących rezonatorów XFEL. Kriostat ma przebadać aż 800 takich elementów w temperaturach bliskich zera bezwzględnego.

Projekt gigalasera XFEL ma kosztować ok. 1,1 mld euro, z czego około 2,5% to wkład naszego kraju. Zakończenie budowy wszystkich obiektów i rozpoczęcie badań ma nastąpić w 2015 r. Dzięki laserowi XFEL naukowcy będą mogli np. obrazować szczegółową strukturę wirusów, co pomóc ma w opracowaniu przyszłych lekarstw, wnikać w molekularne mechanizmy funkcjonowania komórek czy filmować przebieg reakcji chemicznych, np. proces formowania się lub zrywania wiązania chemicznego. Urządzenie umożliwi też modyfikacje istniejących materiałów i opracowanie zupełnie nowych.

Narodowe Centrum Badań Jądrowych, będące koordynatorem polskich instytucji działających w XFEL, planuje budowę podobnego lasera w Świerku.

źródło: naukawpolsce.pap.pl