Dyrektywa RoHS

Zakaz stosowania substancji szkodliwych obejmuje złącza zarówno jeśli chodzi o metale, z których wykonane są styki, jak i tworzywa sztuczne obudów, z których producenci będą zmuszeni wyeliminować dodatki utrudniające palność. Obserwując reklamy i informacje prasowe o nowych produktach w zakresie złączy, jak też przeglądając strony internetowe producentów, widać wyraźnie, że dyrektywa RoHS nie będzie dla rynku złączy ani zaskoczeniem, ani też dużym problemem.

Złącza zgodne z RoHS można bez najmniejszego problemu znaleźć w ofertach wszystkich większych firm, w tym również tych z siedzibami zlokalizowanymi na Dalekim Wschodzie. Dowodzi to, że wejście w życie zakazu stosowania substancji szkodliwych nie wywoła zmian lub większych perturbacji na rynku.

Mimo to producenci elektroniki muszą zachować ostrożność i pamiętać, że podobnie jak w przypadku znaku CE, tak i zgodność z dyrektywą RoHS jest jedynie deklaracją producenta, którą weryfikuje się dopiero wtedy, gdy wystąpi problem. Może być to nawet moment oddania urządzeń do recyklingu.

Co obejmuje raport

W niniejszym raporcie zajmujemy się złączami sygnałowymi. Pod tą nazwą rozumiemy wszystkie elementy łączeniowe, w których przewodzony prąd i dopuszczalne napięcie pracy nie zaliczają się do najważniejszych parametrów charakteryzujących złącze. Podział ten jest nieco umowny i dlatego czasem pojawiały się trudności w podjęciu decyzji, czy na przykład śrubowe złącze płytka-kabel (określane przez niektórych jako terminal block), zaliczają się do elementów sygnałowych, czy już nie.

Kolejnym problemem, jaki pojawia się przy analizie dostępnej na rynku oferty, jest fakt, że większość dużych producentów tych elementów stosuje własny system oznaczeń, oparty o nazwy własne, z których raczej nie wynika w naturalny sposób typ realizowanego połączenia.

Utrudnia to szerszą orientację w ofercie klientom, którzy niejednokrotnie muszą zasięgać porad technicznych lub też wertować katalogi. Działanie to jest uzasadnione od strony marketingowej, gdyż ładnie brzmiąca nazwa przykuwa uwagę, a nawet jeśli klient będzie miał trudności z rozszyfrowaniem oznaczeń i zadzwoni z pytaniami, to przecież o to właśnie chodzi.

Przyjęcie takiego kryterium zawężającego okazało się konieczne z uwagi na bardzo szeroki asortyment produktów dostępnych na rynku, który pod kątem różnorodności daje się porównać chyba tylko do układów scalonych. Szeroka oferta wymusza na wielu dostawcach nie tylko specjalizację w zakresie złączy, ale też bardziej dokładną definicję obszaru zastosowań lub też typów.

Widać to wyraźnie w tabeli 1 zawierającej zbiorcze zestawienie ofert, w której większość firm ma niewypełnione całe grupy tematyczne. W odróżnieniu od wielu innych raportów, kompletne wypełnienie pól występuje raczej tylko w przypadku uniwersalnych dystrybutorów komponentów, co jest zrozumiałe.

Niewątpliwie największą popularnością w tak zdefiniowanym sektorze rynku cieszą się złącza do płytek drukowanych. Są one przeznaczone do montażu lub łączenia ze sobą płytek drukowanych, na przykład po to, aby spiętrzyć kilka oddzielnych obwodów w jednolity funkcjonalnie moduł. Popularność komponentów do obwodów drukowanych wynika bezpośrednio z trendów panujących w elektronice, z digitalizacją wszystkiego co się da na czele.

W grupie tej zawierają się złącza płytka-płytka, pozwalające na spiętrzanie równoległe lub prostopadłe w przypadku wersji z wyprowadzeniami umieszczonymi pod kątem. Drugą popularną grupę stanowią złącza płytka-kabel umożliwiające realizację połączenia za pomocą wielożyłowych kabli taśmowych. Charakterystyczną cechą złączy tego typu jest system automatycznego montażu kabla bez konieczności lutowania, która została zastąpiona systemem mechanicznego zaciskania.

Powyższe dwa podstawowe typy mają wiele wariantów różniących się długością wyprowadzeń, liczbą rzędów i końcówek w rzędzie, rastrem wyprowadzeń, konstrukcją mechaniczną (np. obecnością dźwigni ułatwiającej demontaż) i dziesiątkami innych parametrów dotyczących odporności środowiskowej, trwałości itp.

Mniej popularnym, ale w dalszym ciągu ważnym produktem w tej grupie produktów, są złącza krawędziowe, służące do podłączania kart rozszerzeń oraz złącza typu backplane, realizujące prawie tę samą funkcję co złącza krawędziowe, ale w sposób bardziej trwały i bez konieczności trawienia grzebienia styków na płytce drukowanej.

Drugą ważną grupę, jaką obejmuje raport, stanowią złącza optyczne. Segment ten tworzy wartościową pulę wyrobów przeznaczoną do bardziej złożonych zastosowań - w telekomunikacji, przemyśle oraz oczywiście w wojsku. Złącza optyczne pojawiają się w ofercie wielu uczestników niniejszego raportu, co dowodzi, że polskie firmy produkują również złożone i zaawansowane technologicznie urządzenia, a przysłowiowe zacofanie technologiczne okazuje się być w wielu przypadkach tylko stereotypem.

Zamiast grupy pt. złącza wielostykowe, jaka była w pierwszej edycji raportu poświęconego złączom sygnałowym, tym razem w tabelach utworzona została grupa o nazwie "złącza do transmisji danych", co lepiej oddaje funkcję, do jakiej przeznaczone są te komponenty. Grupa obejmuje specjalizowane wersje podzespołów do realizacji popularnych interfejsów komputerowych.

Mimo że popularnych na rynku standardów interfejsu komunikacyjnego nie ma wiele, oferta złączy jest dosyć szeroka, co wynika z wielu opcji montażowych, stopnia ich ochrony przed wpływem środowiska, coraz popularniejszym i ważnym trendzie wbudowywania elementów filtrujących do obudowy złącza, czy też elementów sygnalizujących stan pracy lub wizualizujących transmisję danych. Złącza do sprzętu audio-video obecne są w ofertach wielu firm mniej lub więcej związanych z elektroniką, co wynika z ich konsumenckiego przeznaczenia.

Pomijając wersje przeznaczone do profesjonalnego sprzętu audio, które jeśli chodzi o jakość wykonania różnią się od reszty nawet gołym okiem, cała reszta produktów charakteryzuje się przypadkową jakością. Większość złączy przeznaczonych do sprzętu audio-video to standardowe konstrukcje, typu jack, scart i podobne, niezmienne konstrukcyjnie od lat.

Dlatego ten segment rynku jest pod wyraźnym wpływem firm chińskich, oferujących produkty różnej jakości i sprzedających je na cały świat. Do niedawna proste złącza audio-video produkowały rzemieślnicze firmy krajowe, ale taki produkt w starciu z Dalekim Wschodem nie dawał im żadnych szans przetrwania.

Złącza współosiowe lub, innymi słowy koncentryczne obecne są na rynku aż w trzech grupach, jeśli chodzi o zastosowanie. Pierwsza obejmuje prostą masówkę przeznaczoną do tworzenia instalacji antenowych dla odbiorników RTV, której jedyną cechą charakterystyczną jest niska cena. Drugą grupę tworzą produkty używane w nieco poważniejszych zastosowaniach, jak telewizja kablowa i satelitarna.

W dalszym ciągu są to elementy o prostej konstrukcji, na przykład przeznaczone do szybkiego montażu kabla za pomocą nakręcania, ale już wykonywane z lepszych materiałów. Trzecia grupa to złącza współosiowe przeznaczone do zastosowań profesjonalnych w radiokomunikacji, aparaturze pomiarowej oraz telekomunikacji, a wersje najbardziej dopracowane również w technice mikrofalowej.

Produkty z tej grupy wyróżniają się zarówno materiałami użytymi do wykonania, w których jako izolacji używa się teflonu i ceramiki, jak i precyzyjną konstrukcją mechaniczną zapewniającą dobre ekranowanie połączenia oraz stabilną w czasie i dopasowaną impedancją falową dla całego kontaktu, co zapewnia współczynnik fali stojącej bliski jedności. Z tego też powodu złącza na najwyższe częstotliwości pracy pokrywane są metalami szlachetnymi, co oczywiście widać w cenach.

Jeśli chodzi o złącza laboratoryjne, to są one obecne w ofertach wielu firm dystrybucyjnych, gdzie uzupełniają ofertę główną. Oprócz tego kilka z przedsiębiorstw, jak np. Semicon, dysponuje szerszą ofertą chwytaków, zacisków, sond i igieł testowych, co albo wpisuje się w profil rynkowy firmy, albo też taki asortyment wytwarza zagraniczny partner firmy.

Złącza laboratoryjne to produkt stosunkowo drogi, gdyż sprzedaż tych elementów nie ma charakteru masowego i nie jest to komponent służący do produkcji. Jednocześnie wymagania jakościowe są tutaj bardzo wysokie, to samo dotyczy odporności, bezpieczeństwa posługiwania się i oczywiście gwarancji długoterminowej pracy.

Przyjęty w raporcie podział i grupy wyrobów mają oczywiście znaczenie umowne, gdyż oferta złączy przez cały czas ewoluuje i pojawiają się nowe konstrukcje. Nie są one może tak popularne, ale pozycja klienta na rynku złączy jest bardzo mocna, co w połączeniu z dużą innowacyjnością działów rozwoju daje duży komfort wyboru.

Przykładem, że producenci uwzględniają takie nietypowe potrzeby i są w stanie wykonać praktycznie dowolną konstrukcję, są złącza hybrydowe, które w ramach jednej obudowy łączą pola stykowe do transmisji danych, złącze koncentryczne lub optyczne. Takie podzespoły ukierunkowane na konkretną aplikację są wygodne w stosowaniu i dają możliwość zastąpienia kilku kabli połączeniowych jednym specjalizowanym przewodem.

Tabele

Tabela 1. Oferty producentów i dystrybutorów złączy sygnałowych. Zestawienie zostało przygotowane na podstawie nadesłanych do redakcji ankiet. Firmy w tabeli umieszczono zgodnie z kolejnością napływania zgłoszeń do redakcji

Firmy

W stosunku do pierwszego wydania raportu o złączach sygnałowych, który ukazał się w maju 2002 roku, zmiany na liście uczestników są niewielkie i co trzeba wyraźnie podkreślić - są to zmiany na korzyść. Lista dystrybutorów, jaką pokazujemy na przykład w tabeli 2, jest dłuższa o 8 firm, co oznacza, że w tym raporcie wzięły udział aż 34 firmy.

Wśród firm nowych w naszym zestawieniu na uwagę zasługują duże firmy działające w skali światowej, takie jak Phoenix Contact, który specjalizuje się w produkcji złączy do płytek drukowanych oraz typu gniazdo-wtyk w czterech sposobach połączeń, w najpopularniejszych technikach montażu. Co ciekawe, mimo otwarcia biura w kraju firma w dalszym ciągu ma swoich dystrybutorów, takich jak Eltron.

Drugą firmą o charakterze ponadkrajowym jest Conec Polska. Firma specjalizuje się w dostarczaniu różnego rodzaju wysokiej jakości złączy elektronicznych do zastosowań w telekomunikacji, przemyśle cywilnym, medycznym i wojskowym. Wyróżnikiem oferty są złącza filtrowane.

Polski oddział otworzyła również firma Harting. Mimo że główny profil firmy tworzą złącza przemysłowe, w bogatej ofercie nie brakuje złączy sygnałowych. Uwagę zwracają złącza hybrydowe (sygnałowe, prądowe), złącza IDC zaciskane na taśmę i D-Sub, złącza do transmisji danych w przemysłowych sieciach komputerowych, w tym wersje światłowodowe.

Kolejną grupę firm tworzą dystrybutorzy krajowi. Taką firmą jest na przykład wrocławski And-Pol Elektronik - autoryzowany dystrybutor firm GSN Connector, Zifor Enterprise oraz dystrybutor chińskiej firmy Degson. And-Pol specjalizuje się w złączach kabel-płytka, płytka-płytka i współosiowych.

Złącza sygnałowe firm takich jak Wieland Electric, Radiall, Lumberg, Hypertac, Proconect i innych dostarcza firma Dacpol. Oferta w zakresie raportu ukierunkowana jest na złącza wielostykowe używane w przemyśle maszynowym i samochodowym do czujników i szaf sterowniczych.

Złącza sygnałowe są żelazną pozycją ofert uniwersalnych dystrybutorów komponentów takich jak Elhurt, który jest autoryzowanym dystrybutorem firm Neltron, Cvilux, Fujikura i DDK. Podobny profil ma firma Masters - dystrybutor firm HSM, CHS, Chifung, Cvilux i kilku innych. Złącza sprzedaje także EuroElektronika, która oferuje elementy Major League Electronics (MLE), Apex Connectors. Euro-Elektronika specjalizuje się w dostawach miniaturowych złączy okrągłych do połączeń kabel-panel, kabel-kabel, złącz płytka-płytka i podobnych.

Nieco inny profil rynkowy ma wrocławski Microdis, autoryzowany dystrybutor firm takich jak JST Fischer Elektronik ITT Canon i Alps. Firma specjalizuje się w dostawach miniaturowych złączy do elektroniki powszechnego użytku, w tym audio-video. W tej tematyce mocną pozycję ma firma Konsbud Audio, dystrybutor firmy Neutrik, wąsko specjalizujący się w dostawach profesjonalnych złączy audio.

Dosyć wąską specjalizację w zakresie złączy ma firma Micro-Activ Components, która oferuje produkty przeznaczone na zakres wysokich częstotliwości. Złącza uzupełniają ogólną ofertę firmy skierowaną na materiały i podzespoły w.cz. Na rynku obecna jest też firma niemiecka firma dystrybucyjna TTI z Kwidzyna, specjalizująca się w dostawach stosunkowo wąskiego asortymentu produktów, takiego jak złącza, elementy bierne. TTI jest autoryzowanym dystrybutorem firm takich jak Amphenol, Bourns, FCI, Molex, Phoenix Contact i innych.

Robert Magdziak