Koniunktura

Specyfika montażu powierzchniowego podzespołów elektronicznych jest taka, że nie da się go wykonać ręcznie, gdyż skutecznie przeszkadzają temu małe i gęsto upakowane na płytkach drukowanych komponenty. W przypadku technologii bezołowiowej stosowane elementy mają ponadto krótszy dopuszczalny czas przechowywania po otwarciu opakowania zbiorczego, co zupełnie nie pasuje do realiów małych firm, tak samo jak konieczność kupowania dużych opakowań zbiorczych.

W efekcie, bez względu na skalę produkcji, firmy elektroniczne muszą gdzieś zmontować płytki, co silnie wpływa na wielkość popytu. Z pewnością jest to jeden z powodów pozwalający ocenić koniunkturę na usługi montażu jako stosunkowo wysoką (rys. 1). Wyniki ankiety przeprowadzonej przez redakcję na temat skali wzrostu obrotów w poszczególnych firmach pokazują, że średnie wartości oscylują wokół 40-50%, a więc nieco więcej niż wynosi średnia dla rynku elektroniki wynosząca około 30%. Różnica wynika z pewnością z wykonywania usług dla firm zagranicznych.

Jeśli chodzi o udział zleceń z zagranicy w obrotach firm kontraktowych to nie jest on jeszcze bardzo duży, gdyż podawane przez firmy wartości wahają się od 5% do 50%, a ponadto niewielka grupa firm uczestniczących w raporcie pracuje tylko na potrzeby rynku lokalnego.

Oznacza to nie tylko, że rynek krajowy jest stosunkowo dużym źródłem zleceń, ale również, że istnieje spory potencjał możliwości rozwoju takich usług dla klientów zagranicznych. Wzrost dochodów z zagranicy w obrotach firm kontraktowych wynosi 3 do 22%, co przekonuje o dobrej passie krajowych usługodawców, coraz lepiej postrzeganych w roli partnerów dla firm zagranicznych.

Problem wielkich tuzów

Dane na temat skali wzrostów obrotów, jak i szereg pozostałych opinii pojawiających się w raporcie są niestety obarczone błędem niepełnej informacji. Mimo wielu naszych wysiłków, podobnie jak wcześniejsze edycje, zestawienie nie uwzględnia w wystarczającym stopniu dużych firm kontraktowych takich jak Flextronics, Lacroix Electronics (dawniej Sofrel), Jabil czy Kimball.

Wymienione przedsiębiorstwa, mimo że pod względem skali produkcji dominują nad resztą rynku, działają w dużej izolacji od niego. Nie szukają one aktywnie zleceń na rynku polskim, bo realizują produkcję w ramach jednej wielkiej struktury korporacyjnej. Widać to chociażby po obecności tych firm w Internecie, gdzie nie ma danych kontaktowych do poszczególnych oddziałów, tylko istnieje jeden kontaktowy formularz korporacyjny.

Podobnie jest z polityką informacyjną, która jest taka, że wypełnienie ankiety do raportu misi zostać zaaprobowane przez centralę. Jest to świat dużych pieniędzy, wielkich inwestycji i zamówień dotyczących telekomunikacji, motoryzacji, czyli innymi słowy wielkiego biznesu globalnego.

Wielkim nieobecnym tej edycji raportu jest też Fideltronik z Suchej Beskidzkiej. Mimo, że firma ta zalicza się do grona firm krajowych, z uwagi na swoją pozycję na rynku i silne związanie z rynkiem zagranicznym, jest w dużej części podobna do wymienionych firm zagranicznych. Widać to nawet po tym, że główna strona internetowa firmy jest w języku angielskim. Fideltronik w ciągu ponad 20 lat działalności rozrósł się do korporacji kilku przedsiębiorstw, które oprócz produkcji zajmują się szeroko rozumianym projektowaniem.

RoHS - podsumowanie

Wejście w życie unijnej dyrektywy zakazującej stosowania ołowiu w elektronice w połowie 2006 roku zapowiadane było początkowo jako bardzo bolesny etap, a może nawet punkt zwrotny w działalności wielu firm kontraktowych. Opinie na temat koniecznych zmian w parku maszynowym, jakie trzeba było wykonać w celu dostosowania się do nowych przepisów, były różne, niekiedy skrajne, jednak częścią wspólną były duże wydatki modernizacyjne. Dzisiaj, po upływie półtora roku od wejścia w życie Dyrektywy RoHS w życie można przyjrzeć się o wiele bardziej wnikliwie zaszłym zmianom.

Dla znakomitej większości subkontraktorów, którzy wzięli udział w raporcie, wdrożenie montażu bezołowiowego oznaczało konieczność wymiany części parku maszynowego, od automatu lutowniczego, pieca, drukarki do nakładania pasty lutowniczej, po zmianę lutownic na stanowiskach montażu ręcznego (rys. 4). Liczba firm, które nie musiały dokonywać modernizacji lub też wymieniły całe linie technologiczne również jest znacząca, co oznacza, że wszystko zależało od zaszłości historycznych i zgromadzonych funduszy.

Ciekawie wyglądają informacje na temat poniesionych wydatków. W nadesłanych do redakcji ankietach uwagę zwraca dość duża rozpiętość kwot inwestycji, przy jednocześnie słabej ich korelacji z wielkością firmy i jej pozycją rynkową - niejednokrotnie największy koszt poniosły firmy niewielkie. Rekordowe kwoty kilkukrotnie przekraczały 2,5 mln złotych, a większość wydała kilkaset tysięcy złotych (rys. 3).

Nawet, jeśli przyjąć, że dyrektywa RoHS w dużej mierze stała się okazją do większych modernizacji, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że koszt wprowadzenia ekologicznych rozwiązań był znaczny. Z drugiej strony możliwość sfinansowania takich zakupów w przypadku wielu firm małych i średniej wielkości świadczy także wprost o dobrej kondycji omawianego sektora.

Zapewnie sporą pomocą okazały się programy pomocowe prowadzone przez Unię Europejską, które pozwalały sfinansować około 1/3 inwestycji. Ulga ta po wsparciu kredytem okazała się w wielu przypadkach cennym wsparciem, przesądzającym o wielu zakupach i należy ocenić ją zdecydowanie pozytywnie.

Zmiany w krajobrazie firm

Tematyką montażu kontraktowego zajmujemy się już w ramach raportu po raz trzeci, a kolejne edycje wypadają co trzy lata. Dla usług kontraktowych ten okres jest na tyle długi, że zmiany na liście dostawców usług, jak też ich możliwości technologiczne, są łatwe do zauważenia. Jest to kolejny dowód na dużą dynamikę zmian zachodzących w tej branży, zupełnie nieporównywalną na przykład do aparatury pomiarowej, gdzie nawet drobne zmiany wśród firm zajmują wiele lat.

Porównując listy uczestników do wcześniejszych części raportu widać, że wiele z nazw firm powtarza się. Przykładem mogą być Lars, Wojart, MCD Electronics, Assel, PP Electronix, czy Blaberk. Jest to dowód na długofalową specjalizację tych przedsiębiorstw w omawianej tematyce, co czyni z tych firm rdzeń branży.

Wielu subkontraktorów nie ma w tabelach obrazujących oferty i możliwości technologiczne mimo, że przez cały czas zajmują się montażem kontraktowym i dobrze prosperują na rynku, np. są to Fideltronik lub Arotronik. W przypadku Fideltronika wiąże się to prawdopodobnie z ogólną zmianą profilu i nastawieniem na rynki zagraniczne, jak też dużym obłożeniem zamówieniami.

Kilka firm, które trzy lata temu sprzedawało na rynku nadwyżki mocy przerobowych tym razem nie zdecydowało się wziąć udziału w raporcie. Przykładem może być DGT, Automex, Radwar, czy Lanex. Powodem jest tutaj szybki rozwój krajowej elektroniki, a szereg firm posiadających 3 lata temu wolne moce, teraz ma pełne rejestry zamówień i dobrze prosperuje wykorzystując park maszynowy tylko do swoich potrzeb. Unikają one promocji po to, aby nie wprowadzać zamieszania.

Zainteresowanie zestawieniami tabelarycznymi, a więc pewną formą prezentacji i działalnością marketingową, w największym stopniu polskie przedsiębiorstwa kontraktowe zainteresowane są w ciężkich czasach, gdy każdy klient jest cenny. Obecnie rynek jest na górce, co niestety widać w kontaktach.

Wśród nowych firm, jakie pojawiły się w tym raporcie wymienić można przedsiębiorstwa ukierunkowane na realizację małych i średnich serii produkcyjnych. Przykładem w tej grupie mogą być firmy dystrybucyjne jak Andpol, którego oferta ukierunkowana jest na montaż krótkich partii od 100 do 500 sztuk oraz obsługę logistyczną dostaw elementów i ich kompletację.

Nieco szerszy profil ma Masters, który produkuje małe i średnie serie, wykonuje prototypy i zlecenia jednostkowe. Masters wspiera klientów od strony technicznej udzielając pomocy technicznej w zakresie analizy technicznej projektu, doboru parametrów, zestawów ewaluacyjnych, oprogramowania i testowania urządzeń. Obie firmy bazują na łączeniu zaopatrzenia w podzespoły z usługami produkcyjnymi.

W grupie tej mieści się także Blaberk – firma usługowa specjalizująca się w montażu modułów elektronicznych w małych i średnich seriach. Podobny profil ma SMTronic.

Kolejna grupa uczestników zestawienia to firmy OEM-owe sprzedające nadwyżki mocy produkcyjnych. Jedną z nich jest EC Electronics z Krakowa zajmująca się projektowaniem systemów elektroniki przemysłowej i produkująca urządzenia do monitorowania i diagnostyki, moduły akwizycji danych itp. Usługi montażu, oprócz własnych produktów telekomunikacyjnych, oferuje gliwicka Ente. Firma konkuruje wysoką jakością usług, szybkością realizacji zleceń oraz atrakcyjnymi cenami.

Podobnymi firmami są Mentor - producent urządzeń do systemów audiowizualnych, który sprzedaje wolne moce w zakresie montażu usługowego SMT i wykonuje krótkie serie oraz prototypy. Propox - producent systemów RFID, konwerterów i rozwiązań internetowych. Sims – zajmujący się systemami informacyjnymi i monitoringiem oraz Tester – produkujący układy sterowania i automatyki do urządzeń gazowych.

Ostatnią grupę tworzą firmy o charakterze projektowo-produkcyjnym, jak na przykład firma Bornico zajmująca się projektowaniem elektroniki, tworzeniem oprogramowania, wdrażaniem i produkcją urządzeń. W ramach usług dodatkowych Bornico oferuje badania i certyfikację.

Bogatą ofertę usług związanych z produkcją oferuje firma Stalewski. Oprócz montażu SMT i THT firma świadczy usługi formowania wtryskowego tworzyw sztucznych, montażu elektrycznego i mechanicznego urządzeń, usługi poligraficzne, logistyczne i magazynowania. Stalewski specjalizuje się w produkcji dla telekomunikacji motoryzacji i automatyki przemysłowej. Podobnie szeroki profil usług ma TS Tronic – nowe oblicze zakładu montażu podzespołów elektronicznych wchodzące w skład znanej na rynku grupy Techno-Service.

Tabele z przeglądem ofert

Tradycyjnie przegląd ofert umieszczony został w tabelach 1-3. Podane zostały tam informacje na temat możliwości firmy w zakresie montażu, informacje na temat posiadanego parku maszynowego, szacunkowej wydajności miesięcznej posiadanych automatów lub stanowisk montażu ręcznego oraz ich możliwości układania elementów.

Kolejne rubryki zawierają informacje na temat oferowanych usług dodatkowych, kontroli jakości produkcji, badań wyrobów oraz tych wszystkich czynników, wokół których firmy kontraktowe starają się rozwijać. Dane zawarte w tabelach warto porównać ze wcześniejszymi naszymi opracowaniami, jakie były publikowane w numerach 12/2004 i 07/2001.

Robert Magdziak