Rynek krajowy

Rys. 1. Wyniki redakcyjnej ankiety na temat zanotowanej przez dostawców skali rocznego wzrostu obrotów.

Najbardziej chłonny rynek związany z handlem, transportem, magazynowaniem i logistyką, podobnie jak na świecie, w naszym kraju jest jeszcze stosunkowo odległą przyszłością. Realizowane wdrożenia systemów dotyczą głównie zastosowań niszowych, transportu, przemysłu i w ograniczonym zakresie także logistyki. Polski rynek ma dodatkowo mniejszy potencjał finansowy i dla niego ceny identyfikatorów są najpoważniejszą i jeszcze większą barierą rozwoju jak w Europie Zachodniej i USA.

Drugim poważnym czynnikiem, dla którego tempo rozwoju rynku jest tylko umiarkowane, jest brak dostateczniej wiedzy klientów na temat RFID. Nie chodzi nawet o zasadę działania identyfikacji radiowej, ale o szczegóły techniczne związane ze standardami, szczegółami technicznymi, a nawet o informacje na temat potencjalnych możliwości zastosowania. Dla wielu przedsiębiorstw tradycyjny kod kreskowy nadal niestety jest szczytem nowoczesności.

Bardziej masowe aplikacje rodzą się w bólach i niestety większość z nich dotyczy systemów finansowanych z budżetów samorządowych lub państwowych (na przykład znakowanie psów, systemy biletowe w komunikacji miejskiej) lub takich, za które istnieje przymusowa opłata (np. nowe paszporty). Trudno jednak upatrywać dynamicznego rozwoju rynku, gdy nowoczesność jest obowiązkowa.

Opisana zależność potwierdzają wyniki ankiety przeprowadzonej przez redakcję wśród dystrybutorów i producentów. Na rysunku 1 pokazano wyniki odpowiedzi na pytanie o skalę rocznego wzrostu obrotów, który dla blisko dwóch trzecich dostawców charakteryzują wartości umiarkowane, a w drugiej kolejności niewielkie.

Podobne zjawiska charakteryzują strukturę popytu (rys. 2), który zdaniem zdecydowanej większości dostawców ogranicza się do prostych systemów i urządzeń, a w szczególności tych najtańszych. Na ostatnim wykresie pokazanym na rysunku 3 przedstawiono najczęstsze zastosowanie RFID. Jak widać handel, który teoretycznie powinien być koniem napędowym branży ma najmniejszy udział w udzielonych odpowiedziach.

Marek Dubiec, Inzynier sprzedaży w firmie Gamma sp. z o.o. W jakiej dziedzinie absorpcja technologii RFID w Polsce jest najsilniejsza? Tradycyjnie najpopularniejszym zastosowaniem technologii RFID na kraju jest i była kontrola dostępu do obiektów i korzystania z usług. Bazuje ona głównie na prostych i tanich rodzajach czytników i transponderów. W tym przypadku nabywcy oczekują głównie elastyczności w konfiguracji systemu i możliwości jego skalowania poprzez łatwe dodawanie kolejnych punktów odczytu i użytkowników. W następnej kolejności ważne jest posiadanie w ofercie szerokiego asortymentu tagów, głównie kart i breloków, i możliwość dowolnego ich spersonalizowania. Jakie zjawiska i nowości daje się zauważyć? Rozwój zaawansowanych technik zabezpieczania zawartości transponderów i ich uwierzytelniania powoduje powstawanie coraz większej grupy rozwiązań, w których RFID uczestniczy w procesie rozliczania drobnych płatności. Drugim głównym kierunkiem rozwoju jest technologia UHF, w której duży zasięg odczytu transpondera w połączeniu z mechanizmami antykolizyjnymi powodują, iż zastosowanie RFID w logistyce, które w praktycznej realizacji napotykało głównie na barierę zasięgu stało się dzisiaj nareszcie możliwe. Przełomem było tutaj pojawienie się na rynku dopracowanych czytników UHF dostępnych w umiarkowanej cenie, które sprawiły, iż technologia UHF może być stosowana w realnym środowisku przemysłowym. Interesującym zjawiskiem dotyczącym aplikacji logistycznych jest też mniejszy nacisk rynku na koszt samego czytnika, a większe oczekiwania co do jego funkcjonalności. Czynnikiem, który głównie kształtuje całkowity koszt rozwiązania są przeważnie transpondery, które występują w tego rodzaju zastosowaniach w bardzo dużych ilościach.

Rozwiązania firmowe

Oprócz gotowych transponderów producenci półprzewodników sprzedają półprodukty, a więc układy scalone lub same struktury scalone, do których można dołączyć własną antenę i stworzyć własne rozwiązanie firmowe systemu identyfikacji. Dostępność półproduktów do budowy transponderów w znakomity sposób poprawiła możliwości personifikacji rozwiązań wykorzystujących radiową identyfikację i spowodowała, że produkcją zajęły się także firmy niezwiązane z elektroniką. W Polsce jest to na przykład Wytwórnia Papierów Wartościowych, która produkuje zabezpieczone przed fałszerstwem karty wzbogacone dodatkowo w identyfikator radiowy.

Drugą możliwością wykorzystywaną przez rynek, jest budowa własnych rozwiązań firmowych, w czym specjalizują się duże firmy zajmujące się automatyką przemysłową. Tworzą one własne rozwiązania transponderów ukierunkowane na specyficzne zastosowania w przemyśle. Na ogół nie bazują one na popularnych standardach firmowych wypracowanych przez producentów układów scalonych, jak na przykład Mifare, czy Hitag, a czasem nawet wykorzystują inne częstotliwości pracy, inne niż standardowe pasma zarezerwowane w widmie częstotliwości.

Inne kodowanie transmisji jest tutaj działaniem obliczonym przede wszystkim na ochronę prowadzonego biznesu i walką o rynek. Oparcie systemu na uniwersalnym standardzie jest dla dużych producentów automatyki i systemów identyfikacji dla przemysłu niekorzystne, gdyż mogłoby spowodować, że klienci będą kupować tagi od innych dostawców a nie od nich.

Skutkiem niekompatybilnego systemu identyfikacji są niestety wyższe cen0y tworzących go urządzeń, co doskonale widać po danych na temat czytników zgromadzonych w tabeli 1 i 2. Nasuwa się pytanie, dlaczego klienci kupują takie drogie i niekompatybilne systemy, skoro równolegle dostępne są rozwiązania standardowe?

W wielu przypadkach realizowana przez firmy sprzedaż systemów radiowej identyfikacji nie dotyczy jedynie samych urządzeń, ale całego systemu łącznie z oprogramowaniem, który tworzony jest na etapie projektu i dopasowywany do wymagań klienta. Z pewnością ważnym czynnikiem jest też to, że systemy te przeznaczone są do pracy w warunkach przemysłowych i charakteryzują się wysoką odpornością na narażenia środowiskowe. Są one również integrowane przez dostawcę w całość infrastruktury przedsiębiorstwa.

Systemy RFID dla automatyki składają się zwykle z dwóch części. Jedną jest głowica odczytująca realizująca komunikację radiową z transponderem i dekodowanie sygnału, drugim elementem jest interfejs komunikacyjny, do którego z jednej strony dołącza się głowicę lub kilka głowic, a z drugiej strony podłącza go do systemu gromadzenia danych, np. zakładowej sieci przemysłowej opartej na Ethernecie i protokole Profibus.

Tiris i pochodne

Rys. 2. Struktura popytu na systemy RFID

Omawiając produkty i systemy RFID warto przez chwilę skupić się na produktach firmy Texas Instruments. Firma ta jest sporym producentem światowym transponderów i układów scalonych do czytników RFID w kilku standardach, jednak w Polsce jej pozycja jest słaba i TI bardzo rzadko jest wymieniany i promowany przez dystrybutorów.

Ta rzucająca się w oczy dysproporcja wynika w dużej części ze zmian w strukturze TI, jakie miały miejsce w ostatnich 5 latach. Kiedyś biznes RFID Texasa był oddzielną spółką i miał własną sieć dystrybutorów, potem został włączony do firmy macierzystej i odtąd sprzedaż produktów RFID spoczywa na barkach dystrybutorów podzespołów elektronicznych, dla których układy RFID są tylko jedną z wielu setek pozycji w ofertach.

Drugą przyczyną jest to, że system identyfikatorów radiowych TI słabo wpisuje się w realia rynku polskiego bazującego na produktach Mifare i podobnych oraz na tanich aplikacjach z transponderami Unique działających paśmie 125kHz. Texas ze swoim systemem pracującym w paśmie 134kHz w wielu wypadkach okazuje się niestety zbyt nietypowy w Polsce. Brak wsparcia technicznego ze strony producenta wywołuje też ostrożność klientów, którzy nie chcą inwestować w coś, co może przynieść im problemy.

Firmy

Rys. 3. Najpopularniejsze zdaniem dostawców zastosowania RFID w Polsce

Pierwszą grupę uczestników raportu tworzą dystrybutorzy podzespołów elektronicznych, z których część zajmuje się także tematyką RFID. Przykładem może być firma Gamma, która w zakresie identyfikatorów jest przedstawicielem firmy Sokymat i autoryzowanym czytników firm Netronix i Skye Tek. W jej ofercie znajdują się transpondery na kilka pasm częstotliwości i czytniki RFID dla standardów Unique, Q5, Mifare, Icode, Ucode. Gamma zajmuje się także personalizacją transponderów, czyli wykonywaniem nadruków lub numeracji. Transpondery firmy Sokymat sprzedaje także SE Spezial-Electronic, który po stronie czytników jest autoryzowanym dystrybutorem firm ACG, Omnikey należącej do grupy ITG Assa Abloy.

Inną firmą dystrybucyjną jest Microdis Electronics, który jest autoryzowanym dystrybutorem systemów RFID firmy Texas Instruments i dystrybutorem większości innych popularnych marek, zarówno czytników jak i transponderów. Tagi i czytniki RFID znajdują się w ofertach firm takich jak Tyco Electronics (NXP, TI) oraz Elhurt (produkty firmy ITG). Czytniki własnej produkcji i transpondery oferuje też Elatec-Poland. Firma specjalizuje się w dostawach czytników w wersji OEM oraz tagów przygotowanych pod zamówienie klienta.

Poznańska firma Astat jest dystrybutorem czytników RFID firmy Calearo i tagów Inside Contactless. W ofercie znajduje się także szereg anten stacjonarnych i do aplikacji przenośnych. Podobnie jak w poprzedniej edycji raportu poświęconego tej tematyce, wyraźnie zarysowana w raporcie jest grupa krajowych producentów czytników i prostych systemów na nich bazujących.

Do takich firm zaliczają się Amart Logic i Mikrokontrola – krajowi producenci czytników, sterowników, zamków elektromagnetycznych itp. Zbliżony profil mają MicroMade - producent systemów kontroli dostępu i rejestracji czasu pracy i czytników z interfejsem RS232 oraz firma Corral zajmująca się sieciowymi systemy kontroli dostępu i rejestracji czasu pracy.

Inną grupę stanowią firmy specjalizujące się w dostawach produktów i rozwiązań realizujących od strony technicznej logistykę sprzedaży, magazynowania, inwentaryzacji oraz sprzedawcy rozwiązań integrujących systemy RFID z warstwą IT przedsiębiorstw (np. bazami danych). Do takich przedsiębiorstw należy firma SKK - Systemy Kodów Kreskowych, która jest autoryzowanym dystrybutorem firmy Intermec i zajmuje się kompleksowymi wdrożeniami systemów RFID. Podobny profil ma BCS Polska - autoryzowany przedstawiciel firm Motorola, Zebra i Intermec specjalizujący się w implementacji RFID w logistyce.

Firma Softex Data zajmuje się dostawami systemów do śledzenia etapów produkcji, dla systemów magazynowych i inwentaryzacji, identyfikacji pojazdów itp. Softex Data sprzedaje produkty Rafsec, Avery Dennison, Identec oraz czytniki Sirit, Ipico, Printronix. Istotna dla branży RFID jest również grupa firm związana z systemami automatyki.

Wiele z większych firm takich jak na przykład Siemens rozwija i od dłuższego czasu i oferuje klientom systemy radiowej identyfikacji przeznaczone do pracy w zakładach produkcyjnych. Systemy RFID proponowane przez te firmy współpracują z popularnymi standardami sieci przemysłowych i mają zwykle otwartą konstrukcję modułową pozwalającą wybrać pasujące rozwiązanie spośród szerokiej gamy subproduktów.

Oprócz wymienionego Siemensa takie produkty oferuje na przykład firma Sick. Oprócz komponentów RFID takich jak sterowniki, tagi, akcesoria, firma ta zajmuje się także analizą i oceną wykonalności projektów, testami w warunkach docelowych, doradztwem aplikacyjnym. Związana z automatyką przemysłową firma Balluff sprzedaje rodzinę produktów RFID o nazwie BIS, wspomagającą systemy produkcji i magazynowe. Komponenty BIS obsługują wszystkie powszechnie stosowane w przemyśle warianty protokołów sieci przemysłowych takich jak ProfiBus-DP, Device-Net oraz Ethernet. Przemysłowe systemy RFID sprzedają również Omron i Pepperl+Fuchs.

Na koniec omawiania uczestników raportu koniecznie trzeba wymienić firmy specjalizujące się w zdalnej identyfikacji, produkcji lub integracji systemów wykorzystujących tę technologię. Przykładem może być Sato Polska zajmująca się RFID w systemach automatycznego gromadzenia danych i identyfikacji obiektów również za pomocą kodów kreskowych. Inny profil ma Asec wchodzący w skład grupy OTI, który specjalizuje się oferowaniu produktów identyfikacyjnych dla e-dokumentów, płatności elektronicznych w standardach zgodnych z Visa i MasterCard (EMV), systemów karty miejskiej i biletów komunikacji miejskiej.

Z kolei firma HDF specjalizuje się w kompleksowej obsłudze w zakresie oprogramowania do zarządzania procesami w firmie. Obok bogatej oferty sprzętu do automatycznej identyfikacji w oparciu o kody kreskowe, oferuje sprzęt RFID taki jak drukarki, czytniki, terminale, a także materiały eksploatacyjne. PPU Comex produkuje etykiety RFID i papierowe bilety RFID. Zajmuje się także integracją systemów automatycznej identyfikacji, ax RFID zajmuje się projektowaniem oraz wdrażaniem systemów RFID dla wielu branż.

W sumie w raporcie wzięło udział 25 firm. Zestawienie ich ofert pokazane zostało w tabelach 1 i 2. Zawarte tam dane dotyczą ogólnego przeglądu oferty transponderów oraz szczegółowych danych dla jednego lub dwóch czytników. Prosiliśmy firmy, aby przy wypełnianiu ankiety na temat czytników podały tam dane produktów, które uważają za reprezentatywne lub charakterystyczne dla ich działalności lub też takie, które cieszą się największym popytem.

Robert Magdziak