Trendy i zjawiska

Producenci wentylatorów i radiatorów oraz innych produktów przeznaczonych do chłodzenia elektroniki, przez cały czas dopasowują swoją ofertę do zmieniającego się rynku. Najwięcej innowacji dotyczy wentylatorów, co wynika zapewne ze słabości konstrukcji mechanicznej i podatności na czynniki środowiskowe. Mimo, że na rynku od kilku lat widać wyraźny trend, aby usuwać z elektroniki wentylatory i zastępować je systemami pasywnego chłodzenia, w wielu aplikacjach nie ma przed nimi ucieczki.

Dlatego wszystkie działania, które poprawiają trwałość są przez rynek bardzo pożądane. Przykładem mogą być wersje o zwiększonej szczelności, co ogranicza negatywny wpływ kurzu i zanieczyszczeń na elementy ruchome. Takie ulepszone wykonania są dostępne u wielu renomowanych dostawców. Usprawniana jest konstrukcja mechaniczna, kształt, liczba łopatek wirnika pod kątem wydajności i hałasu. Oprócz wersji standardowych dostępne są wykonania o niższej prędkości wirowania, a więc takie, które mniej hałasują.

Dotyczy to zwłaszcza wersji o większym rozmiarze, które wykorzystuje się do chłodzenia urządzeń konsumenckich i sprzętu przeznaczonego do pracy w domu. Zmiany w konstrukcji mechanicznej dotyczą najczęściej ułożyskowania i smarowania zapewniającego większą trwałość.

Jeśli chodzi o radiatory to podążają one za rozwojem w zakresie podzespołów, co oznacza np. pojawienie się wersji przeznaczonych dla elementów SMD lub chłodzenia optoelektroniki dużej mocy. W wielu urządzeniach elektronicznych do rozpraszania wydzielanego ciepła wykorzystywana jest płytka drukowana. Konstruktorzy wykorzystują ją jako bazowy element nośny dla całego układu elektronicznego i dlatego coraz częściej pojawia się zapotrzebowanie na produkty pozwalające usprawnić proces rozpraszania ciepła w takich projektach. Doskonałym przykładem mogą być aplikacje oświetleniowe bazujące na diodach LED dużej mocy.

Taśmy termoprzewodzące pozwalające nakleić cienką płytkę drukowaną z diodami na metalowy radiator zapewniają dobre rozpraszanie ciepła przy zachowaniu izolacji elektrycznej. Rośnie zapotrzebowanie na materiały o podobnym zastosowaniu: kleje termoprzewodzące, laminaty metalowo-epoksydowe oraz specjalne radiatory do chodzenia LED.

Rośnie znaczenie rynkowe zestawów chłodzących, a więc większych bloków zawierających kilka wentylatorów umieszczonych we wspólnej obudowie wraz z układem sterującym lub też wersji zawierających radiator i wentylator. Takie komplety zawierają potrzebne akcesoria, najczęściej są dopasowane mechanicznie do instalacji w popularnych obudowach przemysłowych. Wygoda użycia powoduje, że coraz powszechniej wykorzystuje się je w zastosowaniach przemysłowych.

Rynek

Mimo, że elementy do chłodzenia układów elektronicznych są powszechnie spotykane w wielu urządzeniach elektronicznych i korzystają z nich praktycznie wszystkie branże techniki, dla większości dostawców wentylatorów i radiatorów są to wyroby dodatkowe i uzupełniające.

Liczba firm, dla których jest to poważna część biznesu, jest wyjątkowo mała w porównaniu do ogromnego obszaru zastosowań tych produktów, gdyż zgodnie z podanymi w ankietach danymi ich udział produktów związanych z chłodzeniem nie przekracza 30% obrotów. Nigdy nie podano także, że omawiane produkty dla firmy mają charakter główny, a średnia wartość wentylatorów i radiatorów w strukturze obrotów dla wszystkich firm wyniosła tylko około 10%.

Dostawcy elementów i materiałów do chłodzenia podzespołów i urządzeń elektronicznych oceniają aktualną sytuację na rynku jako dobrą lub bardzo dobrą. To dlatego, że podobnie jak w przypadku większości innych podzespołów elektronicznych, omawiany sektor charakteryzuje się stopą wzrostu wynoszącą w skali roku około 25%. To mniej więcej tyle samo, ile jest dla innych podzespołów elektronicznych i niewątpliwie jest to bardzo dobry wynik.

Liczba dostawców produktów do chłodzenia zdaniem firm uczestniczących przez cały czas rośnie. Jest to zapewne pochodna rozwoju całego rynku dystrybucyjnego podzespołów elektronicznych, na którym pojawiają się nowi dystrybutorzy i producenci zagraniczni. Europa Centralna i Wschodnia przez cały czas staje się coraz bardziej atrakcyjnym rynkiem. Szereg firm otwiera w naszym rejonie swoje oddziały lub rozpoczyna współpracę z lokalnymi przedstawicielami, gdyż szybko rosnąca gospodarka jest coraz bardziej atrakcyjna dla ich biznesu.

Jeśli chodzi o dostawców krajowych to w ankietach najczęściej wymieniana była łódzka firma TME, która oferuje większość dostępnych na rynku produktów do chłodzenia, a zwłaszcza wentylatorów. Na kolejnych miejscach ulokowały się firmy takie jak Dacpol, Lafot, Semicon i Micros, a więc firmy, dla których zainteresowanie tematyką chłodzenia wynika kompleksowej oferty, powiązania z producentem zagranicznym, bądź specjalizacji rynkowej na zastosowania związane z dużymi mocami, a więc gdzie często trzeba odprowadzać wydzielające się ciepło.

Pytanie o najpopularniejsze marki zagraniczne występujące na rynku polskim przyniosło odpowiedzi wyłącznie w zakresie wentylatorów i najczęściej przewijały się w nich nazwy takie jak Sunon i EBM-Papst. To zapewne dlatego, że radiatory są produktami w niewielkim stopniu kojarzonymi z marką, nie są zwykle oznaczane logotypami producentów i tym samym często pozostają bezimienne.

Na rysunku 1 pokazano wyniki ankiety zawierającej odpowiedzi na pytanie, które cechy oferty w zakresie wentylatorów i radiatorów w największym stopniu są istotne dla klientów. Na pierwszym miejscu w zdecydowany sposób ulokowała się cena, a na drugim jakość wykonania, a następnie termin dostawy, co sugeruje, że w przypadku prostych od strony technologii wyrobów jak radiatory, klienci podchodzą do zakupów wyłącznie w sposób komercyjny. W przypadku wentylatorów wygląda to podobnie, gdyż pod względem technicznym oferty renomowanych producentów są bardzo do siebie zbliżone.

Wśród rzadziej wymienianych w ankietach czynników widocznie wybija się znaczenie kompletnej oferty w zakresie produktów chłodzenia. To zapewne dlatego, że często prócz podstawowych elementów do budowy systemu konieczne jest posiadanie szeregu akcesoriów montażowych, osłon, filtrów i podobnych wyrobów. Najlepiej, gdy takie produkty oferowane są w jednym miejscu, co uwalnia od problemów z ich dopasowaniem mechanicznym oraz daje możliwość tworzenia produktów modułowych.

Wyczerpująca oferta daje też większe możliwości tworzenia przez klientów bardziej rozbudowanych systemów chłodzenia bazujących na konstrukcjach łączących radiatory i wentylatory dodatkowo wspomagane pompą cieplną w postaci ogniw Peltiera.

Poza ceną i jakością wykonania ważny jest także termin dostawy. Większość dostępnych na rynku wentylatorów produkowanych jest na Dalekim Wschodzie, co może powodować szereg perturbacji zwłaszcza przy zamawianiu mniej popularnych typów. Sprzyja to dużym firmom dystrybucyjnym takim jak TME, która ma w kraju duży magazyn i większość typów wentylatorów dostępna jest natychmiast.

Jeśli chodzi o to branże, które są największymi odbiorcami na produkty do chłodzenia (rys. 2), to w naturalny sposób na pierwszych miejscu znalazły się przemysł, automatyka przemysłowa oraz systemy zasilania. W przypadku dwóch dolnych pozycji, a więc na przykład motoryzacji, niewielkie znaczenie branż dla rynku wynika z tego, że systemy chłodzenia są tam integralną częścią obudowy i z uwagi na niezawodność nie bazują na wentylatorach. Z kolei w przypadku branży informatycznej radiatory i wentylatory, jakie chłodzą procesory i zasilacze trafiają na rynek jako część gotowych produktów i sprzedawane są poza rynkiem dystrybucji.

Przegląd dostawców

Lista dostawców, którzy przysłali wypełnione ankiety obejmuje wyłącznie firmy handlowe, z których wiele sprzedaje wentylatory firm Sunon i Papst oraz radiatory Fisher i Alutronic.

Przykładem może być Micros, który oferuje wentylatory Sunon oraz radiatory firmy Fischer Elektronik. W ofercie ponadto znajdują się moduły Peltiera, dmuchawy osiowe oraz akcesoria. Radiatory Fishera sprzedają także Microdis, Eltron i Lafot Elektronik. Z kolei firma Piekarz zajmuje się głównie dystrybucją 10 typów profili radiatorowych z produkowanych przez Grupę Kęty.

W wielu firmach oprócz produktów standardowych klienci mogą skorzystać z obróbki CNC (cięcie frezowanie i wiercenie).

Szeroką i kompleksową ofertę omawianych w raporcie produktów mają firmy takie jak Dacpol (wentylatory Papst, profile Alutronic i Kęty) oraz Semicon sprzedający oferuje moduły Peltiera i wentylatory Sanyo Denki, Sunon, United Pro, w tym wersje przeznaczone do pracy w ciężkich warunkach przemysłowych o przedłużonej żywotności.

W zestawieniu znalazła się także firma 3M Poland, która jest dostawcą materiałów termoprzewodzących, taśm, przekładek termoprzewodzących wypełnieniem ceramicznym, past epoksydowych i płynów. Wiele z oferowanych materiałów przeznaczonych jest do realizacji chłodzenia dla diod LED.

Przegląd oferty w tabelach

Przegląd produktów do chłodzenia podzespołów i urządzeń elektronicznych został umieszczony w tabeli 1. Została ona podzielona na 5 części zawierające kolejno przegląd ofert w zakresie wentylatorów wraz z podstawowymi parametrami technicznymi dla trzech popularnych rozmiarów, dmuchaw, radiatorów, ogniw Peltiera oraz materiałów akcesoriów.

Tak zbudowana tabela pozwala na szybkie zorientowanie się w tym, czym zajmują się poszczególne firmy, bez wgłębiania się w szczegóły techniczne. Podobnie jak w wielu innych podzespołach, różnorodność produktów jest zbyt duża, aby scharakteryzować ją w tabelach – przykładowy asortyment w ofercie jednego z dystrybutorów liczy około 200 wentylatorów i 150 radiatorów, co oznacza, że jest w czym wybierać.

Robert Magdziak