Nadzór rynku

Rys. 3. Zmiana w liczbie placówek zajmujących się badaniami w kraju na przestrzeni ostatnich lat

Poważnym problemem krajowego rynku usług badawczych, wciąż wpływającym negatywnie na branżę, jest brak zdecydowanych kontroli ze strony jednostek prowadzących nadzór nad urządzeniami wprowadzanymi do obrotu. W efekcie tego zaniechania producenci i dystrybutorzy urządzeń komercyjnych nie odczuwają dużej potrzeby weryfikacji poprawności pracy nowych produktów kierowanych do produkcji. Teoretycznie za wprowadzanie do obrotu produktów niespełniających norm grożą surowe kary pieniężne plus obowiązek wycofania wadliwych wyrobów z rynku.

W praktyce zagrożenie karą jest mocno hipotetyczne, a nieliczne przypadki, gdzie wszczęte zostało postępowanie przeciwko producentowi, dotyczą sytuacji, gdy odbyło się to na wniosek firm konkurencyjnych. Innymi słowy, działania takie były raczej efektem wyrównywania szans działalności na rynku niż walki o jakość techniczną oraz ogólne przestrzeganie prawa. Większym problemem dla producentów elektroniki wydaje się presja cenowa ze strony konkurencji.

Skoro daje się bez konsekwencji wprowadzać na rynek produkty wadliwe, wyroby niespełniające wymagań zasadniczych, to koszt badań i nakład pracy związany z dopracowaniem technicznym może wydawać się niepotrzebnym balastem. Zgodności z normami nie widać podczas kupowania, nierzadko użytkownicy nie są nawet w stanie powiązać złego działania z tym, że może to wynikać z niepoprawnej konstrukcji i zaniedbań producenta.

Rys. 4. Ocena podejścia producentów urządzeń elektronicznych do obowiązku badania wyrobów

Widzą natomiast różnice w cenach. Trzeba jasno podkreślić, że brak właściwie prowadzonego nadzoru rynku, czyli innymi słowy skutecznego egzekwowania prawa, który eliminowałby nieuczciwą konkurencję w zakresie wprowadzania na rynek wyrobów elektronicznych, jest istotną przyczyną tego, że na rynku mamy wiele bubli, które nie tylko nie są w stanie poprawnie działać, ale mogą być zagrożeniem dla bezpieczeństwa użytkowania.

Na rysunku 4 pokazane zostały wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród specjalistów zatrudnionych w laboratoriach badawczych, które opisuje podejście klientów do obowiązku badania wyrobów. Tylko 4% pytanych jest zdania, że firmy elektroniczne rzetelnie podchodzą do tego obowiązku. Cała reszta odpowiedzi ukrywa większe lub mniejsze "miganie się". W porównaniu do podobnego badania przeprowadzonego przez nas ponad 3 lata temu widać, że zmian jakościowych w tym obszarze nie ma. Różnice procentowe w poszczególnych przedziałach są niewielkie i w praktyce nie zmieniają tych relacji.

Ceny aparatury są za wysokie dla wielu mniejszych firm

Rys. 5. W tych obszarach rynek usług badawczych rozwija się najszybciej

Profesjonalna aparatura pomiarowa nigdy nie zaliczała się do grupy taniego sprzętu metrologicznego, a ta związana z badaniami, wzorcowaniem sprzętu jest z reguły jeszcze droższa. Wysokie ceny inwestycji w infrastrukturę pomiarową laboratorium dotyczą zwłaszcza badań EMC, czyli tych, z którymi producenci mają najwięcej problemów. Koszt zakupu sprzętu pomiarowego amortyzowany jest przez lata, niemniej w przypadku badań związanych z kompatybilnością elektromagnetyczną dochodzą dodatkowe problemy ze zmieniającymi się normami i procedurami pomiarowymi.

Na skutek aktualizacji istniejących norm, uwzględniających wyższe wymagania dla generatorów używanych do wykonywania badań, np. wyższe napięcia oraz coraz bardziej pracochłonne metody sprawdzeń wyposażenia pomiarowego, czas użytkowania może się skrócić. Oczywiście większość sprzętu bazuje na wewnętrznym oprogramowaniu, które może zostać zmienione przez producenta, bloki funkcjonalne można czasem wymienić, ale nie rozwiązuje to wszystkich problemów.

Z punktu widzenia typowej firmy krajowej, aparatura pomiarowa jest stanowczo za droga, przez co działalność laboratorium, jako niezależnej finansowo komórki lub działu funkcjonującego w małych i średnich firmach elektronicznych, jest opłacalna mało lub nierzadko wcale. Badania EMC wymagają bardzo kosztownego sprzętu i infrastruktury, ale na szczęście próg tego inwestycyjnego wydatku powoli się obniża. Oprócz renomowanych dostawców szerokiej gamy sprzętu pomiarowego na rynku jest jeszcze kilka wyspecjalizowanych firm, które sprzedają sprzęt do najpopularniejszych badań.

Tabela 1. Przegląd ogólny oferty krajowych placówek badawczych urządzeń elektronicznych

Wielu producentów elektronicznych nie musi wykonywać kompletu pomiarów tak, jak robią to usługowe laboratoria na rynku. W ten sposób firmy OEM mogą skoncentrować się na zagadnieniach, z którymi mają problemy i do nich kupić aparaturę, a resztę badać na zewnątrz w profesjonalnym laboratorium. Koszt wyposażenia placówki badawczej wykonującej pełne spektrum badań, wraz z komorą, kiedyś sięgał 1 mln złotych, dzisiaj pewnie jest nieco niższy, ale nadal bardzo duży. Ale ograniczając się do wybranych pomiarów, można zejść do znacznie bardziej dostępnego poziomu.

Rys. 6. Zestawienie spadków i wzrostów obrotów dla krajowych placówek badawczych za ostatnie trzy lata

Wszystko zależy od tego, czy wystarczy badanie zaburzeń przewodzonych, czy też konieczne jest sprawdzanie emisji i w jakim paśmie częstotliwości. Niemniej w wielu typowych przypadkach, gdzie badana jest emisja i odporność na zaburzenia, niezbyt wymagające od strony technicznej, aparatura plus komora nie kosztują więcej niż 250 tys. zł. Sprzęt ten jest w stanie pokryć 80% zadań pomiarowych. Gdy ograniczymy się jeszcze bardziej, do wybranych najważniejszych badań, nawet 100 tys. zł może wystarczyć.

Wydaje się, że w przyszłości sprzęt pomiarowy będzie powoli taniał. Oferta przyrządów przeznaczonych do własnej działalności w ramach badań pre-compliance, dla firm OEM średniej wielkości, też zapewne będzie sie poszerzać. Rynek aparatury do badań EMC jest jeszcze stosunkowo młody i z pewnością się rozwinie.