Konkurencja ze strony firm chińskich
Płytki importowane z Chin to temat, którym branża PCB żyje od lat i to na całym świecie. Produkcja obwodów drukowanych jest relatywnie droga i kosztowna od strony wymaganej infrastruktury. Wiele procesów technologicznych w PCB zalicza się do tzw. mokrych, a substancje wykorzystywane są szkodliwe dla zdrowia i środowiska naturalnego. Wymagania prawne nakładają na producentów liczne obowiązki związane z przechowywaniem, wykorzystywaniem oraz utylizacją materiałów. Materiały takie jak laminat są produkowane wyłącznie w Azji, droga jest energia elektryczna. Z uwagi na to koszty produkcji w naszym rejonie są znaczące i wymagają od producenta wielkiego wysiłku, aby całość biznesu zamknęła się na plusie. Na dodatek władze chińskie dotują przesyłki międzynarodowe, przez co koszty transportu mimo ogromnej odległości są niższe niż u nas dla przesyłek lokalnych w kraju.
Tomasz Mielcuch
Semicon
Jaka jest rola jakości w obwodach drukowanych?
Jakość obwodów drukowanych jest niezwykle ważna, ponieważ bezpośrednio wpływa na niezawodność i poprawne działanie urządzeń elektronicznych. Wysokiej jakości PCB zapewniają stabilność i długowieczność produktów, co jest kluczowe w wielu zastosowaniach, od elektroniki konsumenckiej po sprzęt medyczny i systemy lotnicze. Inwestowanie w jakość przekłada się na mniejsze ryzyko awarii, niższe koszty napraw i wycofania produktów, a także na budowanie zaufania klientów i reputacji marki.
Jaka jest konkurencja na rynku w obszarze PCB?
Konkurencja na rynku PCB jest bardzo silna, a globalni gracze rywalizują zarówno cenowo, jak i technologicznie. Producenci z Azji, szczególnie z Chin, Tajwanu i Korei Południowej, dominują pod względem wolumenu produkcji, oferując często niższe ceny. Europejscy i północnoamerykańscy producenci często koncentrują się na specjalistycznych rynkach, takich jak PCB dla przemysłu motoryzacyjnego, lotniczego i medycznego, gdzie kluczowa jest wysoka jakość i niezawodność.
Jakie nowości i trendy są warte zauważenia w zakresie technologii?
W technologii PCB obserwuje się kilka kluczowych trendów, takich jak miniaturyzacja i zwiększanie gęstości połączeń (HDI), co pozwala na tworzenie mniejszych i wydajniejszych urządzeń. Rośnie popularność elastycznych i sztywno-giętkich PCB, które znajdują zastosowanie w urządzeniach do noszenia, elektronice motoryzacyjnej i medycznej. Istotny jest również rozwój zaawansowanych materiałów, w tym podłoży ceramicznych i kompozytowych, oraz zrównoważonych materiałów przyjaznych środowisku. Coraz większe znaczenie ma także automatyzacja procesów produkcyjnych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji.
Produkcja PCB w kraju i w Europie – stan obecny i jaki fragment rynku obsługuje?
Produkcja PCB w Europie stanowi stosunkowo niewielki fragment globalnego rynku, z tendencją spadkową w ostatnich dekadach. W 2022 roku produkcja europejska stanowiła zaledwie około 2,3% światowej produkcji. Polska, podobnie jak inne kraje europejskie, w dużej mierze polega na imporcie PCB z Azji, szczególnie z Chin. Niemcy i Austria są jednymi z większych producentów w Europie, ale ogólnie rzecz biorąc, europejski rynek PCB jest mniejszy w porównaniu z Azją.
Płytki importowane z Chin okazały się ważne w skali całego świata, bo tamtejsi producenci postawili na dużą skalę działania i na początku nie musieli się tak przejmować środowiskiem naturalnym. Zapewniły też dostęp do zaawansowanych technologii w PCB, których w kraju nie było i nierzadko nie ma do dzisiaj. W tym aspekcie obwody importowane są dla rynku cenne i pożyteczne, bo poszerzają ofertę. Z czasem okazało się, że tamtejsi producenci konkurują z resztą świata także w prostych obwodach i ta konkurencja stała się w biznesie poważnym wyzwaniem.
Nieobciążeni wysokimi kosztami i wspierani przez własne państwo oferują ceny, z którymi nie mają szans konkurować oferty rodzimych producentów. Dewastacja rynku postępuje od wielu lat i po obwodach drukowanych zaczyna też w podobny sposób oddziaływać na rynek usług EMS. Bez wprowadzenia przez UE ceł na obwody i produkty wykonane w ramach usług EMS w Chinach, europejski rynek w najbliższych latach będzie pod silną presją determinującą relacje biznesowe. Niestety mówi się o tym od dekady a zmian w polityce jak nie było, tak nie ma, tak samo jak wsparcia państwa dla producentów elektroniki i PCB.
Płytki drukowane z Azji i ich wpływ na rynek krajowy
Od wielu lat częścią naszego badania ankietowego w obszarze obwodów drukowanych jest pytanie na temat pozycji krajowych producentów PCB na tle firm chińskich, które konkurują ceną, zaawansowaniem technologii i dostępnością obwodów drukowanych z resztą świata. Nasze zestawienia oceniające te działania przez lata wskazywały, że udziały i potencjał płytek chińskich w Polsce nieustannie rósł. Wprawdzie w okresie pandemii nastąpiło małe wyhamowanie, ale był to jedynie wyjątek potwierdzający ogólną prawidłowość. W tym roku dopisaliśmy, trochę przewrotnie, kryterium że krajowych producentów już praktycznie nie ma. Zgadza się z tym blisko 40% pytanych, co doskonale ilustruje, jak bardzo potencjał naszej branży został ograniczony.
Główne problemy rynku to
Ranking aktualnie najbardziej dotkliwych problemów dla branży PCB otwiera zła sytuacja w gospodarce europejskiej. To jest spojrzenie w szerszej perspektywie na rynek, ale sytuacja w gospodarce krajowej też nie zachwyca. Celowo rozdzieliliśmy w ankiecie pytanie o panujące warunki na rynku na dwie pozycje, mając świadomość, że gospodarka krajowa jest częścią europejskiej, po to, aby lepiej poznać kontekst. A jest on taki, że to, co dzieje się za granicą, jest większym problemem, bo zlecenia eksportowe na produkcję, usługi i produkty ratowały nasze bilanse i łagodziły mizerię krajowego biznesu w przeszłości.
Długotrwała współpraca
Zmiany na rynku PCB zachodzą wolno i mimo wielu przeciwności biznesowych i bardzo silnej konkurencji lista dostawców nie zmienia się często. Wiele firm ma wieloletnią historię i działa na rynku od dekad, mimo wielu zmian w przepisach, wzrostu kosztów, wbrew pandemii, zawłaszczania rynku przez Chińczyków itd. Za ten efekt silności (przynajmniej pozornej) w dużej mierze odpowiadają klienci kupujący obwody drukowane. Ich przywiązanie do producentów jest bardzo duże i w efekcie migracje od jednego do drugiego dostawcy są relatywnie niewielkie. Jeśli tylko firma jest w stanie zachować wysoką i powtarzalną jakość wykonania oraz dobrą obsługę oraz ma kompetencje techniczne, to drobne niedogodności czy różnice w cenie nie są w stanie spowodować całkowitego przejścia do konkurencji i spalenia za sobą mostów.
W branży elektroniki wiele źródeł dostaw jest czymś naturalnym, stąd firmy produkcyjne współpracują zarówno z lokalnymi producentami, jak i importerami obwodów drukowanych, w zależności od potrzebnego wolumenu, terminu, typu. Zazwyczaj jest to kilka firm, z którymi mają już ustalone szczegóły w zakresie formatów plików i dokumentacji, panelizację, obróbkę mechaniczną oraz znają ich ograniczenia procesowe i technologiczne. Jeśli współpraca dotyczy także montażu, współpraca staje się jeszcze bliższa, bo możliwość zamówienia w jednej firmie całego urządzenia w ramach kompleksowej usługi produkcyjnej z roku na rok jest coraz bardziej oczekiwana na rynku i popularna.
Ocena stopnia specjalizacji w PCB dostawców
Połowę dostawców PCB wymienionych w tabelach można postrzegać jako firmy specjalizowane, dla których płytki są głównym lub nawet jedynym produktem w ofercie. Dla co czwartej firmy jest to produkt kluczowy, ale już niejedyny. Z perspektywy lat i w porównaniu do naszych innych analiz cały czas stopień specjalizacji w tematyce PCB jest znaczący. Rynek na te produkty jest na tyle duży, że pozwala zbudować wokół nich biznes. Ale powoli wielkość pola zielonego na wykresie się zmniejsza, a płytki drukowane znaleźć można w ofertach coraz większej liczby firm, często na pierwszy rzut oka mało powiązanych z tym produktem.
Powodów jest wiele: wygoda, niższe koszty, jeden dostawca, który odpowiada za całość produkcji, a także wiele innych problemów kadrowych, organizacyjnych, kłopoty z zaopatrzeniem, a także często skala działania na tyle niewielka, aby inwestycje w park maszynowy były uzasadnione. W efekcie takich procesów firmy zajmujące się montażem zapewniają klientom obwody drukowane, a wielu producentów płytek rozszerza ofertę o montaż. Wszyscy razem dają ponadto zaopatrzenie w elementy elektroniczne. Warto zauważyć, że w przypadku zleceń kompleksowych, tj. płytki, montażu razem z kupnem podzespołów, cena płytki nie odgrywa tak dużej roli w całkowitych kosztach.
Mateusz Michoński
specjalista ds. sprzedaży w Nanotech Elektronik
Jaka jest rola płytek importowanych z Chin na rynku polskim?
Obwody drukowane importowane z Chin odgrywają bardzo istotną rolę na rynku polskim. Kraj ten jest bez wątpienia największym producentem obwodów drukowanych na świecie. Dzięki bardzo dużej liczbie tamtejszych producentów korzystających nowoczesnych maszyn firmy z Europy mają dostęp do płytek po niższych kosztach i dobrej jakości.
Dominacja chińskich obwodów na polskim rynku powoduje duże wyzwanie dla producentów krajowych. Polscy producenci mogą konkurować czasem dostawy, obsługą klienta w ojczystym języku i bliskością zakładu, co daje klientowi poczucie większej kontroli nad produkcją, jednakże w Polsce widzimy raczej tendencję do powstawania nowych firm montażowych niż produkcji samych obwodów drukowanych. Firmy wolą skupić się na usługach EMS a płytki pozyskiwane są najczęściej z Chin.
Produkcja PCB wiąże się z powstawaniem odpadów chemicznych (kwasy, roztwory, resztki metali), co wymusza przestrzeganie bardzo surowych norm środowiskowych i współpracy z wieloma firmami specjalizującymi się w recyklingu. Dodatkowo na rodzimym rynku mamy ograniczoną liczbę dostawców materiałów bazowych (laminaty, miedź) dla płytek, co wymusza i tak korzystanie z rynku chińskiego już na początkowych etapach produkcji PCB.
Jakie znaczenie biznesowe ma kompleksowa usługa (płytki razem z komponentami i montażem)?
Kompleksowa usługa PCBA ma duże znaczenie biznesowe w dzisiejszych czasach. Wielu klientów, aby usprawnić ciągłość i przewidywalność dostaw swoich produktów, preferuje zlecenie całej usługi jednemu podwykonawcy, co ogranicza ryzyko i pomyłki. Kompleksowa usługa PCBA ma również duże znaczenie w przypadku gwarancji. Gdy zmontowany obwód nie funkcjonuje prawidłowo – proces reklamacji staje się o wiele prostszy, gdy nasz usługodawca jest odpowiedzialny za cały proces (zakup PCB, zakup komponentów, montaż). Usługodawca daje gwarancję na każdy etap produkcji. Wielu dostawców EMS oferuje również dodatkowe usługi, jak znakowanie, mycie, testowanie, lakierowanie czy montaż mechaniczny, co może znacznie uprościć proces logistyczny u odbiorcy płytek. Warto jednak być w kontakcie z wieloma dostawcami EMS, co pozwoli nam na optymalizację terminów dostaw, przydzielenie projektów o różnym stopniu skomplikowania do konkretnych dostawców lub możliwość wykonywania usług specjalistycznych niedostępnych u wszystkich jak np. rentgen.
Jakie nowości i trendy są warte zauważenia w zakresie technologii?
W związku z coraz większą miniaturyzacją i stopniem zaawansowania układów elektronicznych widzimy rosnące, duże wymagania klientów w zakresie nowych technologii w układach PCB. Dziś możemy zauważyć coraz większe znaczenie płytek HDI, znakowanie obwodów drukowanych za pomocą kodów QR lub Data Matrix, które choć ciągle popularne w formie naklejek, są zastępowane metodą laserową lub sitodrukiem. Data Matrix pozwala na monitorowanie procesu produkcyjnego oraz możliwość szybkiego wyeliminowania z konkretnej partii wadliwych produktów.
Skomplikowane łańcuchy dostaw
Łańcuchy dostaw płytek drukowanych w Polsce są często uwikłane. Najkrótsza sieć łączy klienta, który zamówi płytki bezpośrednio u polskiego producenta. Ale krajowe firmy też wspierają się importem i działają w modelu mieszanym, produkują i importują po to, aby poszerzyć ofertę i lepiej wykorzystać swoje możliwości. I tak płytki dwustronne do prototypów mogą być wytwarzane w kraju błyskawicznie, w ciągu nawet jednego dnia, zaś reszta może być importowana. Wówczas łańcuch dostaw jest już dłuższy.
Trochę dłuższa sieć łączy też klienta zamawiającego płytki u producenta europejskiego. Kilka firm takich jak np. Eurocircuits wyspecjalizowało się w szybkiej produkcji zaawansowanych obwodów drukowanych np. dla świata nauki, kosmosu i mają swoje grono stałych klientów.
Najważniejsze czynniki negatywne dla rynku PCB
Główne czynniki o charakterze regresywnym dla rozwoju rynku obwodów drukowanych to rosnące koszty produkcji obwodów drukowanych wynikające ze wzrostu cen materiałów, energii, pracy, utylizacji odpadów i podobnych zagadnień. Kryteria te stają się istotne w konfrontacji z potencjałem producentów dalekowschodnich, którzy na skutek niesymetrycznej polityki celnej, łagodniejszych wymagań środowiskowych i przy wsparciu państwa, są na całym świecie silną konkurencją wyniszczającą firmy lokalne. Poza aspektami konkurencyjnymi ankietowani wskazali jako czynnik negatywny dla rynku aktualnie nie najlepszą sytuację na rynku w kraju.
Oczekiwania klientów w zakresie technologii
W zestawieniu najważniejszych oczekiwań klientów w zakresie obwodów drukowanych po raz kolejny na pierwszym miejscu znalazło się 100-procentowe testowanie połączeń, a więc pewność wykonania płytek. Jest to bardzo ważny element zapewnienia jakości, bo pozwala skoncentrować się na błędach układowych, a nie domysłach, czy brak działania to jednak nie jest zła płytka. Ponadto kolejne kryteria na wykresie wskazują, że krajowa elektronika szybkimi krokami idzie w kierunku większego zaawansowania technicznego. Płytki sztywno-giętkie, fleksy, obwody HDI razem z mikrootworami laserowymi i ślepymi przelotkami są dzisiaj potrzebne w wielu projektach elektroniki mobilnej, wojskowej i przemysłowej. Na wykresie widzimy też duże znaczenie zastosowań oświetleniowych dla płytek PCB w Polsce.
Na rynku działają też przedstawiciele fabryk chińskich zapewniający kontakt dla przedsiębiorców w języku polskim i rozliczenia z fakturą w złotych. Jeszcze inni pośrednicy działają z zagranicy i nie tworzą nawet lokalnego punktu kontaktowego, ale faktem jest, że często mają w swoich zasobach osoby mówiące po polsku.
Są też specjalizowani pośrednicy mający w kraju biuro i współpracujący z wieloma fabrykami w Azji (brokerzy). Zapewniają oni obsługę lokalnych klientów i rozliczenia, nie opierają biznesu na współpracy z jedną fabryką, tylko z wieloma oraz działają w dużej, międzynarodowej skali.
roducenci elektroniki mogą też zamówić obwody bezpośrednio w fabrykach chińskich, gdyż wiele z nich ma platformy sprzedaży z rozbudowanymi narzędziami do wyceny, kontroli projektu i płatności. W tym przypadku możliwa jest pełna samoobsługa. Z takich możliwości korzystają głównie osoby prywatne, a więc świat hobbystów i makerów, ale firmy produkcyjne wykorzystują te platformy także w przypadku zamawiania serii próbnych.
Tomasz Renkiel
Regional Sales Manager Poland, Würth Elektronik CBT International
Jaki jest aktualny popyt na płytki drukowane, jakie są tendencje w zakresie aktualnej koniunktury?
Popyt na PCB zależy od obecnych trendów i prognoz dotyczących zapotrzebowania na komponenty. Jeśli wierzyć badaniom gospodarka europejska nadal dołuje w sprzedaży tych ostatnich, zatem i rynek PCB nie wygląda dobrze.
Produkcja PCB w kraju i w Europie – stan obecny i jaki fragment rynku obsługuje?
Z ponad 600 producentów PCB w Europie obecnych na rynku 20–22 lata temu, zostało dzisiaj nieco ponad 160. Wnioski nasuwają się same. Rynek krajowy od tego stanu rzeczy nie odstaje.
Jaką pozycję w krajowym rynku mają obwody elastyczne?
Zdecydowanie mniejszą, niż tego życzyliby sobie ich producenci. Przymierzając się do przeprojektowania PCB w danej aplikacji, np. z typowej „kanapki” złożonej z kilku płytek sztywnych połączonych ze sobą kabelkami, złączami, itp. na obwód sztywno-giętki, popełniamy podstawowy błąd już na samym początku: patrzymy jedynie na cenę tego, co mamy w stosunku do tego, co chcemy osiągnąć. W wielu przypadkach rozwiązanie sztywno-giętkie/elastyczne, przy takim porównaniu wychodzi mniej korzystnie cenowo. Należy brać pod uwagę uzysk w nowej wersji urządzenia wynikający np. ze zmniejszenia rozmiarów obudowy (więc również i jej kosztu), eliminacji kilku procesów w montażu finalnym – np. lutowania ręcznego złączy i kabelków zapewniających połączenie pomiędzy poszczególnymi płytkami sztywnymi. Eliminacja płytki elastycznej już na wstępnym etapie projektu, tylko dlatego, że wyjściowa cena jest wyższa, niż się spodziewaliśmy, jest, w mojej ocenie, błędem.
