Przekaźniki elektromagnetyczne
Przekaźniki elektromagnetyczne uznawane są za produkty perspektywiczne, zawsze na czasie i dopasowane do aktualnych wymagań klientów. Ich dobra pozycja wynika z tego, że zapewniają dużą odporność na chwilowe przeciążenia, przepięcia i stany nieustalone, dają możliwość komutacji sygnałów dużej mocy, zarówno przy wysokim napięciu, jak i przy dużym natężeniu prądu. Ważną cechą jest też niski opór w stanie załączenia, czego nie da się uzyskać w przekaźnikach półprzewodnikowych na wysokie napięcia znamionowe. Istotny jest pomijalnie mały upływ w stanie rozwarcia styków. Przekaźniki elektromagnetyczne to też doskonały przykład produktu, którego półprzewodniki mocy nie są w stanie wyrzucić na margines rynku. Mimo wielu zmian w technice i ogromnego postępu w technologii, nie doczekały się one prawdziwej konkurencji.
Wiele drobnych usprawnień
Przekaźnik elektromagnetyczny jest komponentem znanym od dekad i wydawałoby się, że konstrukcja współczesnych podzespołów tego typu jest na tyle dobrze dopracowana, że trudno zaproponować coś innowacyjnego. Jest to prawda, gdy patrzy się z perspektywy na cały produkt, jego zasadę działania lub funkcjonalność. Niemniej bliższe przyjrzenie się pozwala dostrzec wiele drobnych szczegółów i niewielkich zmian, sukcesywnie wprowadzanych ulepszeń, które zapewniają, że produkty te cały czas ewoluują.
Takie usprawnienia to m.in. coraz więcej wersji, gdzie moc pobierana przez cewkę została wyraźnie ograniczona, wersje ciche, przekaźniki bistabilne, rozwiązania z przyciskiem testującym, kontrolką, a nawet przezroczyste obudowy pozwalające na wizualną kontrolę stanu styków. Sporo usprawnień dotyczy podłączenia przewodu w wersjach przemysłowych, w tym popularyzacji zacisku sprężynowego, większej liczby dostępnych akcesoriów, większej oferty w zakresie przekaźników w obudowach szczelnych.
Najważniejsze cechy przekaźników brane pod uwagę przy kupnie przez klientów
Trzy kryteria wyraźnie wybijają się ponad resztę w zestawieniu najważniejszych cech ofert handlowych w zakresie przekaźników elektromagnetycznych: jakość i niezawodność, cena oraz krótki termin dostawy. Oczywiście jakość i cena zawsze lokują się na górnych pozycjach tego typu zestawień, stąd też w zestawieniu nie ma żadnego zaskoczenia. Zainteresowanie jakością to efekt zmian w całej technice w ostatnich latach i wysokie notowania są normalne dla większości komponentów.
Jakość jest coraz bardziej istotna
Od blisko dekady na rynku przekaźników widoczny jest zwrot zainteresowania klientów w stronę produktów wysokiej jakości i tych produkowanych przez renomowanych producentów. Proces ten dzieje się, mimo że cały czas są dostępne przekaźniki klasyfikowane jako podróbki oraz tanie chińskie marki, a silna konkurencja zapewnia wiele rozwiązań o zbliżonych parametrach.
Przyczyn tego zjawiska jest wiele, na przykład rosnące koszty pracy i tym samym drożejący serwis i obsługa techniczna urządzeń. To także coraz większy eksport krajowych przedsiębiorstw, coraz więcej urządzeń i aparatury w fabrykach oraz większe skomplikowanie techniczne nowych instalacji. W Polsce szybko rozwijają się rynki związane z produkcją maszyn, sektorem budowlanym i postępuje automatyzacja wielu dziedzin. Rozwój produkcji inicjuje też popyt na systemy kontroli i sterowania, co zawsze stymuluje popyt na przekaźniki. Wiele krajowych firm produkuje i eksportuje urządzenia dla przemysłu, takie jak sterowniki, regulatory, urządzenia pomiarowe, styczniki, systemy bezpieczeństwa i nadzoru. W ramach inwestycji i modernizacji starszych zakładów i linii produkcyjnych kupowane są nowe maszyny i budowane do nich instalacje oraz systemy. Strumień sprzedaży dla przemysłu tworzą też elektronika profesjonalna, energoelektronika, motoryzacja, systemy alarmowe. Nie są to filary rynku odpowiedzialne za zbyt przekaźników, ale z pewnością mające znaczenie.
Liczne inwestycje producentów europejskich w automatyzację produkcji spowodowały, że wytwarzanie przekaźników wymaga mniej pracy ręcznej niż dawniej, więc jakość jest lepsza przy jednocześnie niższej cenie. Ceny przekaźników markowych nie są już dzisiaj w dużej dysproporcji w stosunku do tych tańszych i nierzadko różnica pomiędzy wersjami staje się niewarta starań. Co więcej, w ostatniej dekadzie w technologii przekaźników zaszło sporo korzystnych zmian poprawiających jakość i trwałość tych elementów, przez co działy utrzymania ruchu w przemyśle kupują obecnie relatywnie mniej tych elementów niż kiedyś. To też ogranicza zapędy do oszczędzania.
Najważniejsze trendy techniczne w przekaźnikach
Miniaturyzacja przekaźników została po raz kolejny uznana za najważniejsze zjawisko techniczne zmieniające rynek przekaźników. Podobnie było w przypadku naszych analiz dotyczących innych komponentów elektromechanicznych, co pozwala uznać to kryterium za wspólne. Wszystkie urządzenia elektroniczne z każdą kolejną generacją są coraz mniejsze i jednocześnie bardziej złożone. Jest ich też w naszym otoczeniu coraz więcej, przez co miejsca na płytkach drukowanych, w obudowach, szafach instalacyjnych jest coraz mniej. W takich warunkach rynek oczekuje produktów mniejszych po to, aby spiąć ze sobą wiele przeciwstawnych wymagań, np. te znajdujące się na drugim miejscu związane z dużą obciążalnością. Mały pobór mocy przez cewkę elektromagnesu to także stały od dekady dla branży trend. Przekaźnik ma pobierać mało mocy po to, aby się nie nagrzewać, nie wpływać negatywnie na zużycie energii i także aby w porównaniu do wersji półprzewodnikowych był możliwie najbardziej funkcjonalny.
Szeroki asortyment
Wiele zmian na rynku, jakie zaszły w ostatnich latach, też można uznać za czynniki sprzyjające dla przekaźników i także pośrednio dla jakości. Przykładem może być wzrost znaczenia specjalizacji, odchodzenie od wytwarzania długich serii na rzecz produkcji elastycznie dopasowującej się do chwilowych potrzeb rynku bądź wręcz realizowanej na zlecenie. Sprawne realizowanie projektów, zleceń integracji i usług produkcyjnych preferuje firmy lokalne, a więc zdolne do zapewnienia szybkich dostaw komponentów. Im szerszy asortyment, im więcej typów wykonań i możliwości w zakresie przekaźników mamy na rynku, tym pozycja rynkowa dużych lokalnych graczy jest lepsza, bo oni mają magazyny fabryczne blisko klienta.
Coraz więcej wersji specjalistycznych
W ofertach producentów przekaźników widocznych jest coraz więcej typów o funkcjonalności i parametrach dostosowanych do aplikacji. Do niedawna przekaźnik był postrzegany jako coś bardzo uniwersalnego, czego można było używać w zasadzie dowolnie, obecnie okazuje się, że czasem warto sięgnąć po rozwiązanie aplikacyjne. Przykładem mogą być wersje solarne, zdolne do komutacji obwodów mocy prądu stałego, rozwiązania odporne na uderzenia prądu udarowego, o podwyższonej odporności izolacji, bistabilne i podobne. Czasy, gdy przekaźnik dobierało się na podstawie paru parametrów, już dawno się skończyły – poza obszarem aplikacyjnym, typem, trzeba też decydować o wymaganiach środowiskowych, obudowie, opcjach dodatkowych, jak np. wskaźnik zadziałania, wbudowanym elemencie gaszącym przepięcia, systemie gaszenia łuku elektrycznego, przycisku testującym itp. Do tego dochodzą opcje montażu, parametry cewki przekaźnika oraz jej moc (nominalna i obniżona).
Warto dostrzec, że liczba wersji przekaźników z obniżonym poborem mocy przez cewkę także systematycznie się powiększa. Doszliśmy do momentu, gdy większość popularnych typów jest już dostępnych w wersji oszczędnej, a redukcja poboru mocy sięga 30‒50%. Poza redukcją energii elektrycznej niski pobór mocy przez cewkę przekłada się na mniejsze nagrzewanie i możliwość pracy w szerszym zakresie temperatur.
Stycznik czy przekaźnik?
Poza przekaźnikami na rynku funkcjonują tzw. styczniki. Nazwa ta określa specjalizowany przekaźnik dużej mocy przeznaczony do pracy w aplikacjach przemysłowych i energoelektronicznych. Styczniki są komponentami przeznaczonymi do montażu w obudowie lub na szynie DIN i mają obudowę, która pozwala na zamocowanie w chassis. Są przeznaczone do łączenia dużych obciążeń, o mocy nawet wielu kilowatów, trójfazowych silników, dużych grzejników oraz całych systemów oświetlenia przemysłowego i obiektowego. Styczniki są łączone przewodami o dużym przekroju i mają wyprowadzenia przystosowane do montażu grubych kabli. Ich cewka z reguły jest zasilana napięciem 24 V DC lub napięciem przemiennym 230 V AC. Zawierają kilka styków, typowo trzy duże pary styków dla trzech obwodów fazowych, ale czasem też i jedną małą parę do sygnalizacji.
Najważniejsze zjawiska pozytywne dla rynku
Listę najważniejszych czynników pozytywnie wspierających rynek otwierają rosnące wymagania klientów, na które wskazało 67% specjalistów. Kolejne miejsca to coraz większe znaczenie jakości, pojawiające się nowe sektory rynku, takie jak elektromobilność oraz szeroki asortyment dostępnych produktów, pozwalający dobrać element przełączający bez konieczności kompromisu. Wysokiej jakości produkty zapewniają trwałość projektów oraz ich bezusterkowość, a co za tym idzie, reklamacje oraz ewentualne zwroty lub koszty serwisu są minimalne, co pokazuje, że wiele kryteriów można sprowadzić do wspólnego mianownika o nazwie "małe koszty".
Przekaźniki z wbudowaną elektroniką
Szybki rozwój automatyki budynkowej oraz aplikacji przemysłowych w zakresie tzw. małej automatyki tworzy zapotrzebowanie na przekaźniki z wbudowaną elektroniką, np. czasowe, programowalne. Do ich podstawowych zastosowań zaliczyć można systemy automatyki budynkowej (m.in. sterowanie oświetleniem, ogrzewaniem oraz klimatyzacją), kontroli dostępu oraz niewielkie instalacje przemysłowe. Świetnie sprawdzają się wszędzie tam, gdzie potrzebna jest realizacja nieskomplikowanych funkcji automatycznego sterowania – przede wszystkim w systemach z ograniczoną liczbą wejść/wyjść oraz brakiem konieczności obsługi wielu różnych protokołów komunikacyjnych.
Przekaźniki programowalne charakteryzują się dobrym stosunkiem ceny do oferowanych możliwości. Pozwalają na realizację prostych funkcji z zakresu automatyki, dzięki czemu w wielu zastosowaniach stanowią atrakcyjną i ekonomicznie uzasadnioną alternatywę dla sterowników PLC. W dość dużym uproszczeniu przełączniki programowalne to w zasadzie sterowniki PLC ze stosunkowo małą liczbą wejść/wyjść oraz istotnie ograniczonym zakresem dodatkowych funkcjonalności i zasobów, jak np. wsparcie różnego typu protokołów komunikacyjnych. Pod względem obsługowym te dwa typy urządzeń również są do siebie mocno zbliżone – możne je programować za pomocą takich samych lub bardzo zbliżonych języków programowania, opartych o strukturę graficzną lub tekstową.
Ograniczona funkcjonalność przełączników programowalnych z jednej strony jest ich zaletą – pozwala zredukować koszt tych urządzeń, z drugiej zaś stanowi pewną wadę – systemy oparte o tego typu urządzenia nie są zbyt otwarte na możliwości dalszej potencjalnej rozbudowy. Niektóre modele przekaźników mają wprawdzie opcję dołączania modułów rozszerzeń, oferta dodatkowych funkcjonalności jest jednak wciąż znacząco mniejsza niż w przypadku sterowników PLC.
Dostawcy przekaźników
Grono dostawców przekaźników elektromagnetycznych ukształtowało się w kraju wiele lat temu i w zasadzie się nie zmienia. Na rynku polskim bez wątpienia cały czas duży udział w sprzedaży notuje firma Relpol – nasz krajowy producent przekaźników, który zapewnia klientom szybkie dostawy i bardzo dobre produkty. Silne pozycje mają także firmy Hongfa i Finder. Wśród producentów zagranicznych obecnych na rynku krajowym, w czołówce znajdują się ponadto takie firmy jak Omron, Phoenix Contact, Weidmüller, Tyco Electronics i Zettler.
Przekaźniki sprzedają praktycznie wszyscy dystrybutorzy o szerokiej ofercie produktowej. Często oferują równolegle produkty kilku producentów, tak aby mieć i te lepsze i te tańsze. Przekaźniki mają też dystrybutorzy specjalizowani, mniejsi w porównaniu do katalogowych gigantów, gdyż oni często mają jakiegoś producenta w reprezentacji. Przykład to Masters i Gamma oraz wiele firm znanych na rynku elektroniki i automatyki: Compart, Weidmuller, Omron i inne.
