Pozytywy

Pośród wielu czynników sprzyjających rozwojowi rynku obwodów drukowanych w Polsce koniecznie trzeba wymienić dużą liczbą małych i średnich, bardzo operatywnych firm elektronicznych, które potrafią szybko dostosować się do zapotrzebowania, trendów pojawiających się u nas i zagranicą. Dla ich biznesu dostęp do lokalnych producentów, firm kontraktowych jest kluczowy i wydaje się, że budowana od dekady kompleksowość usług outsourcingowych zaczyna przynosić efekty. W opinii specjalistów z Europy Zachodniej Polska to takie "małe Chiny" i ten komplement oddaje chyba to, co się u nas obecnie dzieje.

Zagranica - ciągle słabo

Rys. 11. Ocena aktualnej koniunktury na rynku

Bycie zapleczem produkcyjnym dla Europy Zachodniej i Skandynawii z pewnością jest interesującą propozycją dla wielu firm usługowych, sposobem na wyjście poza ciasne relacje w Polsce i szansą na lepsze zarobki w walucie. Dla wszystkich są to oczywiste zależności i z pewnością nikogo nie dziwi fakt pokładania nadziei w eksporcie. Niemniej z wykorzystaniem możliwości i szans, jakie daje wspólny europejski rynek, nie zawsze bywa najlepiej. Jeśli chodzi o kierunki ekspansji zagranicznej krajowych producentów obwodów drukowanych, to dominuje Europa Zachodnia i Skandynawia, pokrywające aż 60% naszego eksportu (rys. 3).

Warto zauważyć, że istotną pozycją są także zlecenia płynące z Europy Centralnej, a więc zapewne od naszych sąsiadów i z Europy Wschodniej. Ten podręcznikowy obraz naszej aktywności zagranicznej trzeba niestety skonfrontować z wartością eksportu płytek. Okazuje się, że dla aż 45% krajowych producentów sprzedaż zagraniczna przynosi nie więcej niż 5% obrotów, a więc bardzo mało, wskazując, że w praktyce są to transakcje okazyjne (rys. 4). Tylko dla co piątej firmy z tego zestawienia eksport płytek wykracza poza 10%, co oznacza, że poza nielicznymi wyjątkami krajowy rynek obwodów drukowanych nie wychodzi z biznesem za granicę.

Aby odpowiedzieć na nasuwające się oczywiste pytanie, dlaczego tak się dzieje i jakie przyczyny w największym stopniu są za ten obraz odpowiedzialne, warto zerknąć na histogram pokazany na rysunku 5 obrazujący strukturę produkcji płytek drukowanych w podziale na typy. Wykres obrazuje, ile firm zadeklarowało określony udział procentowy produkcji dla płytek 1-stronnych, 2-stronnych i 4-warstwowych i zawierających jeszcze więcej warstw. Okazuje się, że 56% przedsiębiorstw nie wytwarza wcale płytek wielowarstwowych, a 44% nawet 4-warstwowych (pierwsza kolumna na wykresie z 0% udziału w obrotach).

Z kolei dla 20% firm płytki 1- stronne przynoszą ponad połowę sprzedaży, a płytki dwustronne aż dla 44% firm generują połowę obrotów. Bardzo wysokie zielone i czerwone słupki w pozycji 0% i szybko zanikające w kolejnych przedziałach to dowód, że struktura polskiego rynku PCB jest zdominowana przez płytki dwustronne, z nadal silnym udziałem obwodów jednostronnych. Wyjście poza ten obszar wydaje się prawdopodobnie kluczem do ekspansji zagranicznej.

Współpraca z producentami

Rys. 12. Zestawienie obrazujące, ile procent dochodu firmy uzyskują ze sprzedaży obwodów drukowanych. Dla 43% przedsiębiorstw płytki dają powyżej 75% przychodów

Oczekiwania klientów w stosunku do producentów obwodów drukowanych nie wykraczają istotnie poza zawsze obowiązującą trójkę wymagań, a więc cenę, termin wykonania oraz jakość i niezawodność (rys. 6). Czynniki te zostały uznane przez specjalistów za mniej więcej tak samo ważne i wyraźnie dominujące nad całą resztą. Oczywiście klienci oczekują, że producent spełni wymienione warunki jednocześnie, czyli dostarczy im niezawodne płytki, w krótkim terminie i niewielkiej cenie, co nierzadko jest nie do pogodzenia.

Za mniej ważne, ale nadal znaczące i wyraźnie wybijające się ponad średnią uznane zostały: długotrwała współpraca z producentem, kompetencje techniczne oraz zaawansowanie technologii. Duże znaczenie długotrwałej współpracy jest tutaj wyraźnie inne niż wychodziło w podobnych zestawieniach dla innych produktów, co wynika zapewne z tego, że relacje wielu producentów z klientami sięgają wielu lat. Średnia wieku firm dla tej branży wynosi aż 16 lat.

Zestawienie z rysunku 6 nie potwierdza, aby usługa kompleksowa obejmująca płytki i montaż była uznawana przez klientów za oczekiwaną. Innymi słowy klienci postrzegają producentów obwodów drukowanych jako specjalizowane firmy usługowe dostarczające konkretny produkt i gdy potrzebują czegoś więcej, kierują się do jednej z wielu firm kontraktowych obecnych w Polsce. Decyzja o rozszerzeniu profilu produkcji w tak szerokim zakresie podejmowana jest raczej na wyższym poziomie i klienci raczej rozumieją, jakie są granice ich oczekiwań.

Sytuacja na rynku

Rys. 13. Krajowi dostawcy płytek drukowanych najczęściej wskazywani w ankietach jako firmy liczące się na rynku

Obwody drukowane to z pewnością biznes niełatwy. Wystarczy zerknąć na rysunek 7 zawierający zestawienie oraz ocenę siły, z jaką kształtują rynek poszczególne trendy i zjawiska omówione wcześniej, aby zrozumieć, z czym boryka się dzisiaj ten biznes. Zagrożenie ze strony płytek drukowanych importowanych, za najważniejszy czynnik zmieniający rynek uznało aż dwie trzecie firm i nigdy wcześniej w raportach "Elektronika" nie było tak jednoznacznych i silnych wskazań na jeden konkretny czynnik.

Na rysunku 8 pokazane zostało zestawienie wzrostów i spadków obrotów dla producentów płytek drukowanych zanotowane w latach 2007-2009. Podobnie jak dla wielu innych sektorów elektroniki najlepszy dla biznesu był rok 2007, potem sytuacja zaczęła się psuć, początkowo niewiele, ale już różnice pomiędzy 2008 a 2009 są znaczące. Lata te to też okres, gdy wiele firm zanotowało spadki. Oczywiście z dzisiejszego punktu widzenia zmiany w wynikach sprzedaży pokazane na wykresie wydają się znajome, odpowiadające temu, co działo się na rynku, ale warto zauważyć, że w porównaniu do wielu innych grup podzespołów, materiałów i urządzeń (na przykład aparatury pomiarowej), które były na łamach "Elektronika" analizowane, tutaj zmiany następowały szybko i zdecydowanie.

Być może działo się tak dlatego, że wzrosty obrotów dla blisko połowy firm nie wykraczały poza 15% w skali roku. Potwierdza to, że biznes PCB charakteryzuje się niewielką rentownością i tym samym jest podatny na zawirowania. Jeśli chodzi o rok 2010, to mimo że w chwili pisania niniejszego tekstu w połowie grudnia 2010 roku nie było jeszcze dostępnych danych o zamknięciu roku, można pokusić się o przybliżoną ocenę, na bazie opinii specjalistów (rys. 9).

Aż 58% ankietowanych firm oceniło go jako bardzo dobry, kolejne 33% jako dość dobry, podkreślając jednocześnie, że wyraźnie widoczny był wzrost zapotrzebowania na płytki. Gdyby nie duże podwyżki cen materiałów do produkcji wywołane silnym odbiciem na rynku światowym, ostatnie miesiące byłyby wyraźną szansą na nadrobienie kryzysowych strat. Aktualny popyt na płytki drukowane, a więc przybliżenie koniunktury panującej w czwartym kwartale 2010 roku, przekonuje, że odbicie obserwowane w 2010 roku nie słabnie i nawet korzystna sytuacja w gospodarce ma szansę się utrzymać w kolejnych miesiącach.

Tabela 3. Dane kontaktowe do firm wymienionych w tabelach 1 i 2 - czcionką pochyłą zaznaczono firmy importujące PCB

W badaniu ankietowym dla tego pytania otrzymaliśmy tylko same pozytywne odpowiedzi, a dla 8% wymieniony okres był nawet znakomity dla biznesu (rys. 10). Teza o wyraźnie poprawiającej się koniunkturze pojawiła się też w ocenach specjalistów - dla 80% osób warunki prowadzenia działalności poprawiają się i co się rzadko zdarza, nikt nie był przeciwnego zdania (rys. 11).