Kontraktowa produkcja elektroniki to nasza krajowa specjalność

W warunkach krajowych firmy EMS obsługują głównie małe i średnie serie produkcyjne, gdzie w krótkim czasie trzeba wyprodukować specjalistyczne urządzenie. W tak zdefiniowanym obszarze zawsze jest większa presja na jakość, częstsza potrzeba wykonania dodatkowych operacji, np. lakierowania oraz niezbędny jest funkcjonalny park maszynowy.

Firmy kontraktowe można też traktować jako dostawców zaawansowanej technologii produkcji, bowiem na wiele innowacyjnych maszyn producentów elektroniki nie stać. Producentom kontraktowym sprzyja to, że sam rynek elektroniki nieprzerwanie rośnie, a urządzenia elektroniczne zaczynają być stosowane w nowych gałęziach przemysłu oraz są niezbędną bazą dla nowych innowacyjnych i niewielkich firm.

Branża EMS w Polsce cały czas się rozwija, a najważniejsze czynniki sprzyjające rozwojowi krajowego rynku usług to oczywiście niższe koszty pracy, co przekłada się na tańsze usługi w Polsce niż w krajach Europy Zachodniej i Skandynawii. Liczą się też wysokie kompetencje naszej kadry, niezła wiedza na temat technologii produkcji, dobra jakość i rzetelność krajowych firm. Kolejny czynnik to korzystna lokalizacja Polski pomiędzy Europą Zachodnią a Azją. Pozytywnie oddziałuje także wzrost znaczenia kooperacji w produkcji elektroniki na całym świecie, będący wynikiem rosnącego znaczenia specjalizacji i wzrostu stopnia skomplikowania.

2016 rok - jaki był dla branży EMS w Polsce?

Mimo dużej konkurencji, konieczności nieustannego ponoszenia wydatków na inwestycje w park maszynowy, wielkiego wysiłku w kierunku poszerzania zakresu dostępnych usług i oczywiście zmagań z rosnącymi kosztami materiałów, ponad połowa pytanych w ankietach specjalistach uznała miniony rok za dobry, a co trzecia firma nawet za bardzo dobry. Liczba firm, którym w biznesie się nie wiodło, też jest bardzo mała, bo 6% to w praktyce co 16. firma. Zestawienie niniejsze po raz kolejny dowodzi, że w Polsce mamy dobry klimat do rozwoju sektora EMS i mimo dużej liczby takich przedsiębiorstw, znakomita większość ma intratne zlecenia, jeśli nie z rynku krajowego, to z bogatszych krajów europejskich.

Polskie firmy zaczynają powoli odnosić korzyści ze zwiększających się kosztów w firmach azjatyckich. Skutkiem jest częściowy powrót produkcji w nasze rejony. Oczywiście nie byłoby to możliwe bez wielu inwestycji krajowych przedsiębiorstw tego typu w park maszynowy, który w ostatnich 10 latach był szczególnie dynamiczny.

Rośnie też rynek krajowej elektroniki, powstaje wiele małych i średnich firm, które rozpoczynają produkcję seryjną swoich opracowań, tworzą się biura konstrukcyjne, a same usługi montażu dostępne są nawet, gdy zamawiający potrzebuje wykonać krótką serię.

Słowo klucz do rynku to jakość

Jakość, obok ceny i czasu realizacji, jest jednym z najważniejszych parametrów, który klienci w branży EMS biorą pod uwagę. Kontrola jakości musi być potwierdzona poprzez AOI, X-Ray i odpowiednie testowanie, traceability, a także audyty. Rośnie także popularność technologii nanoszenia powłok hydrofobowych i ochronnych (conformal coating). Klienci zwracają ponadto uwagę na przestrzeganie zasad ochrony ESD oraz utrzymanie standardów jakości gwarantowanych przez ISO 9001.

Poszukiwane przez klientów nowości technologiczne

Najważniejsza jest automatyczna inspekcja optyczna, gdyż jest to podstawowy oręż w walce o dobrą jakość przy małych kosztach. Na drugiej pozycji uplasowały się zalewy i powłoki ochronne, a więc pośrednio również lakierowanie selektywne. Taki wynik to też efekt dążenia do zapewnienia wysokiej jakości i trwałości produkowanych urządzeń, ogólnej dostępności materiałów i urządzeń do wykonywania takich operacji oraz tego, że w warunkach krajowych branża EMS opiera się w dużej części na urządzeniach specjalistycznych: przemysłowych, oświetleniowych, motoryzacyjnych i podobnych, w których takie ochronne zabiegi mają największy sens. Montaż na laminatach elastycznych to natomiast znak, że technologia ta traci swoją niedostępność i wysoką cenę, która przez lata spychała ją w niszę rynkową i staje się dostępna dla przeciętnej firmy. Prawdopodobnie mają w tym udział producenci azjatyccy jako dostawcy materiałów elastycznych.

Jakość montażu według standardu IPC staje się normą, widać wzrost zainteresowania klasą 2. To wszystko są atrybuty zaawansowania technologicznego i wysokiej jakości w produkcji, na które się zwraca uwagę. Niestety zbyt często firmy podejmowały się działań ponad ich siły, zapewniając, że są w stanie utrzymać na wysokim poziomie świadczone usługi przy niskiej cenie.

Niestety tak nie jest i wiele zapewnień o dbaniu o jakość niestety nie pokrywa się z rzeczywistością. Ponieważ klient ma ograniczone możliwości rzetelnego skontrolowania jakości dostawcy przed zleceniem prac, kieruje się głównie ceną usługi, co potem mści się na jej jakości. Stąd w przypadku montażu kontraktowego zawsze będzie ona wiodącym tematem w branży.

Projektowanie i elastyczność działania

Obszar produkcji kontraktowej elektroniki to doskonały poligon do obserwacji, jak szybko rosną wymagania klientów w stosunku do kooperantów. Dzisiaj coraz częściej oczekuje się, że firma kontraktowa zapewni wiedzę oraz pomoże skutecznie ograniczyć koszty produkcji. Galopująca miniaturyzacja, szybko zmieniające się technologie powodują dużo problemów technicznych, zwłaszcza gdy elektronika nie jest centrum biznesu dla zleceniodawcy.

W miarę jak zasięg elektroniki się poszerza o nowe dziedziny, takich przedsiębiorstw jest coraz więcej i ich udział w strukturze zleceń dla producentów kontraktowych wzrasta. Jest to logiczne, bo klasyczni producenci elektroniki, tacy którzy operują na większych seriach produkcyjnych, mają nierzadko własne linie produkcyjne.

Aktualna koniunktura na rynku w I połowie 2017 roku

Prawie dwie trzecie ankietowanych odpowiedziało, że koniunktura w branży usług EMS w pierwszej połowie 2017 roku się poprawia, co trzecia firma nie zauważa zmian. Liczba tych, którzy widzą pogorszenie warunków biznesowych, jest pomijalnie mała. Jest to znakomity wynik i znak, że perturbacje z funduszami rozwojowymi, a dokładniej opóźnieniami w realizacji wypłat, jakie pojawiły się w końcu 2016 roku, nie przełożyły się na omawiany sektor biznesu. Póki w gospodarce nie nastąpią jakieś tąpnięcia, nie wybuchnie kolejna wojna lub wulkan, a Unia Europejska mimo Brexitu się nie rozpadnie, należy oczekiwać, że te wskazania opisujące pierwsze miesiące roku przeniosą się na kolejne kwartały i półrocza.

Można przyjąć, że im elektronika jest dla danej firmy bardziej odległa od centrum biznesu, tym zapotrzebowanie na usługi projektowe jest większe. Niestety, często słabe kwalifikacje i doświadczenie konstruktorów i projektantów w firmach elektronicznych uniemożliwiają bezproblemową realizację projektów, a firmy odległe od elektroniki wręcz wymagają pomocy związanej z projektowaniem i przygotowaniem produkcji, kompleksowej obsługi, włącznie z uczestniczeniem w fazie przygotowania projektu i jego wdrożenia, optymalizacji pod kątem funkcjonalnym i kosztowym oraz zapewnienia serwisu (obsługi posprzedażnej) dla produktu. Dobrze jest mieć ponadto całościową wiedzę na temat branży - od znajomości produkcji PCB poprzez technologie montażu i znajomość komponentów.

Stąd widać, że dla zapewnienia rozwoju staje się istotne posiadanie wewnętrznego biura projektowego a nawet laboratorium EMC. Jeśli nie własnego, to przynajmniej blisko współpracującego z producentem EMS.

Nowości

W zakresie operacji technologicznych składających się na katalog usług producentów kontraktowych coraz częściej wymienia się mycie płyt z weryfikacją czystości jonowej oraz kompleksową kontrolę procesu (SPI, AOI, X-Ray), lakierowanie płytek, w tym także ich selektywne pokrywanie i zabezpieczanie.

Struktura obrotów dostawców usług EMS

Pytania o obroty z działalności, obojętnie, czy handlowej, czy jak w tym przypadku z usług, należą do najtrudniejszych. Przedsiębiorcy niechętnie dzielą się z nami takimi informacjami, obawiając się zapewne, że ich faktyczna pozycja rynkowa rozmija się z tą deklarowaną i opisywaną. Z uwagi na takie problemy systematycznie ograniczamy wnikliwość tego pytania w ankietach, tak aby podanie danych możliwie najmniej ujawniało, ale w taki sposób, aby dało się wykonać przynajmniej zgrubne badanie statystyczne. Stąd tym razem prosiliśmy o przyporządkowanie wartości sprzedaży usług EMS tylko do jednego z trzech przedziałów: małego, charakterystycznego dla usług będących dodatkiem do większej całości, średniego i dużego, znamiennego dla tych wyspecjalizowanych i większych firm. Jak widać, rozkład jest praktycznie równomierny, co oznacza, że co trzecia firma może być traktowana jako mała i tak samo co trzecia to ta większa. W porównaniu do analogicznego zestawienia sprzed 3 lat liczba tych największych przedsiębiorstw nieznacznie wzrosła, głównie kosztem środka.

Coraz większe zainteresowanie widoczne jest w zakresie montażu elementów na podłożach metalowych (laminaty z rdzeniem metalowym dla oświetlenia LED) i podłożach giętkich (flex). To samo dotyczy montażu 3D, a więc takiego, gdzie podłoże nie jest płaskie. W porównaniu do lakierowania, które jest już w branży znane i stosowane, kolejną nowością wchodzącą na rynek jest plazma, a więc technologia czyszczenia i pokrywania płytek.

Główne problemy

Szybki rozwój krajowej branży EMS był w ostatnich latach napędzany przez dostępność funduszy rozwojowych UE, za pomocą których finansowano sporą część inwestycji w park maszynowy. Dla wielu firm tego typu była to optymalna droga do tego, aby stać się posiadaczem nowoczesnych urządzeń, które, jak wiadomo, nie zaliczają się do tanich. Niemniej funduszy jest już dostępnych coraz mniej, nie do wszystkich regionów kraju są one adresowane, przez co należy mniemać, że w przyszłości nie da się tak prosto zapewnić rozwoju.

Jak wiadomo, produkcja elektroniki wymaga stałych inwestycji, rozbudowy parku maszynowego w stronę poprawy jakości technologii, zakresu usług i podobnych czynników. Rosnąca liczba firm zajmujących się montażem i duża konkurencja utrudniają konieczność ciągłego inwestowania.

Tabela 1 i 2. Przegląd ofert i możliwości technicznych dostawców usług produkcji elektroniki na zlecenie EMS (edycja 2017)

Na razie krajowym firmom udaje się zapewnić stałe unowocześnianie parku maszynowego, bo rozwój technologii elektroniki stanowi czynnik wymuszający takie zmiany. Ale z drugiej strony w kraju zamawiane są głównie małe serie wyrobów, gdzie nakład pracy do zysków nie jest wcale taki duży. Z czasem może to powodować problemy z tym, aby firmy mogły finansować rozwój z dochodów z montażu.

W ankietach redakcyjnych sygnalizowano także, że w branży brakuje usług finansowych pozwalających na kredytowanie projektów, a podwykonawstwo jest mocno ograniczone, przez co każda firma EMS jest w dużej mierze samodzielna i samowystarczalna, co niestety prowadzi do wyższych kosztów. W ostatnich miesiącach drożeją płytki drukowane, a koszty pracy rosną i wprowadzają niepewność biznesową.