Produkcja urządzeń elektronicznych - w kooperacji z firmą EMS lub we własnym zakresie

Kontraktowa produkcja elektroniki

Branża EMS w Polsce cały czas się rozwija, a najważniejsze czynniki sprzyjające rozwojowi krajowego rynku usług to oczywiście niższe koszty pracy, a więc tańsze usługi w porównaniu do Europy Zachodniej i Skandynawii. Liczą się też wysokie kompetencje naszej kadry, niezła wiedza na temat technologii produkcji, dobra jakość i rzetelność krajowych firm. Kolejny czynnik to korzystna lokalizacja Polski pomiędzy Europą Zachodnią a Azją. Pozytywnie oddziałuje także wzrost znaczenia kooperacji w produkcji elektroniki na całym świecie, będący wynikiem rosnącego znaczenia specjalizacji i wzrostu stopnia skomplikowania.

Polskie firmy zaczynają powoli odnosić korzyści ze zwiększających się kosztów w firmach azjatyckich. Skutkiem jest częściowy powrót produkcji w nasze rejony. Oczywiście nie byłoby to możliwe bez wielu inwestycji krajowych przedsiębiorstw tego typu w park maszynowy, który w ostatnich 10 latach był szczególnie dynamiczny.

Startupy i powstające nowe firmy sprawiają, że rynek usług EMS rośnie i miejsca jest sporo. Sprzyjającym czynnikiem jest też rozwój polskiej produkcji elektronicznej i duża liczba oryginalnych, ciekawych projektów polskiej myśli technicznej, klastry technologiczne. Korzystne tendencje na rynku urządzeń M2M, Smart Home, IoT, Smart City oraz sieci bezprzewodowych.

SŁOWO KLUCZ DO RYNKU TO JAKOŚĆ

Jakość, obok ceny i czasu realizacji, jest jednym z najważniejszych parametrów, który klienci w branży EMS biorą pod uwagę. Kontrola jakości musi być potwierdzona poprzez AOI, X-Ray i odpowiednie testowanie, traceability, a także audyty. Rośnie także popularność technologii nanoszenia powłok hydrofobowych i ochronnych (conformal coating). Klienci zwracają ponadto uwagę na przestrzeganie zasad ochrony ESD oraz utrzymanie standardów jakości gwarantowanych przez ISO 9001.

Jakość montażu według standardu IPC staje się normą, widać wzrost zainteresowania klasą 2. To wszystko są atrybuty zaawansowania technologicznego i wysokiej jakości w produkcji, na które zwraca się uwagę. Niestety zbyt często firmy podejmowały się działań ponad ich siły, zapewniając, że mogą utrzymać na wysokim poziomie świadczone usługi przy niskiej cenie.

Niestety tak nie jest i wiele zapewnień o dbaniu o jakość niestety nie pokrywa się z rzeczywistością. Ponieważ klient ma ograniczone możliwości rzetelnego skontrolowania jakości dostawcy przed zleceniem prac, kieruje się głównie ceną usługi, co potem mści się na jej jakości. Stąd w przypadku montażu kontraktowego zawsze będzie ona wiodącym tematem w branży.

PROJEKTOWANIE I ELASTYCZNOŚĆ DZIAŁANIA

Obszar produkcji kontraktowej elektroniki to doskonały poligon do obserwacji, jak szybko rosną wymagania klientów w stosunku do kooperantów. Dzisiaj coraz częściej oczekuje się, że firma kontraktowa zapewni wiedzę oraz pomoże skutecznie ograniczyć koszty produkcji. Galopująca miniaturyzacja, szybko zmieniające się technologie powodują dużo problemów technicznych, zwłaszcza gdy elektronika nie jest centrum biznesu dla zleceniodawcy.

W miarę jak zasięg elektroniki się poszerza o nowe dziedziny, takich przedsiębiorstw jest coraz więcej i ich udział w strukturze zleceń dla producentów kontraktowych wzrasta. Jest to logiczne, bo klasyczni producenci elektroniki, tacy, którzy operują na większych seriach produkcyjnych, mają nierzadko własne linie produkcyjne.

Usługi EMS - znaczenie dla firmy

Firmy zapewniające usługi produkcyjne mogą być przedsiębiorstwami wąsko wyspecjalizowanymi w tej tematyce i zajmującymi się tylko taką działalnością. Takich firm jest 58%, a więc więcej niż połowa. Kolejna część (24%, co czwarta firma) to firmy, dla których EMS jest jednym z ważnych pionów biznesowych i jego znaczenie w działalności nadal jest postrzegane jako duże. W tej grupie mieszczą się na przykład producenci płytek drukowanych zapewniający też usługi produkcyjne, firmy o rozbudowanej strukturze, gdzie produkcja na zlecenie w zasadzie została wydzielona z reszty struktur, a także firmy, które poza montażem usługowym zajmują się czymś jeszcze, np. usługami projektowymi. Ostatnia część (18%) to firmy dystrybucyjne lub produkcyjne, które mają linie montażowe na własne potrzeby lub wykorzystują je jako wsparcie do sprzedaży komponentów. Niemniej trzeba odnotować, że poziom specjalizacji omawianej branży jest w Polsce duży.

Można przyjąć, że im elektronika jest dla danej firmy bardziej odległa od centrum biznesu, tym zapotrzebowanie na usługi projektowe jest większe. Niestety, często słabe kwalifikacje i doświadczenie konstruktorów i projektantów w firmach elektronicznych uniemożliwiają bezproblemową realizację projektów, a firmy odległe od elektroniki wręcz wymagają pomocy związanej z projektowaniem i przygotowaniem produkcji, kompleksowej obsługi, włącznie z uczestniczeniem w fazie przygotowania projektu i jego wdrożenia, optymalizacji pod kątem funkcjonalnym i kosztowym oraz zapewnienia serwisu (obsługi posprzedażnej) dla produktu. Dobrze jest mieć ponadto całościową wiedzę na temat branży - od znajomości produkcji PCB poprzez technologie montażu i znajomość komponentów.

Stąd widać, że dla zapewnienia rozwoju staje się istotne posiadanie wewnętrznego biura projektowego, a nawet laboratorium EMC. Jeśli nie własnego, to przynajmniej blisko współpracującego z producentem EMS.

NOWOŚCI

W zakresie operacji technologicznych składających się na katalog usług producentów kontraktowych coraz częściej wymienia się mycie płyt z weryfikacją czystości jonowej oraz kompleksową kontrolę procesu (SPI, AOI, X-Ray), lakierowanie płytek, w tym także ich selektywne pokrywanie i zabezpieczanie. Coraz większe zainteresowanie widoczne jest w zakresie montażu elementów na podłożach metalowych (laminaty z rdzeniem metalowym dla oświetlenia LED) i podłożach giętkich (flex).

Przegląd ofert i możliwości technicznych dostawców usług EMS

To samo dotyczy montażu 3D, a więc takiego, gdzie podłoże nie jest płaskie. W porównaniu do lakierowania, które jest już w branży znane i stosowane, kolejną nowością wchodzącą na rynek jest plazma, a więc technologia czyszczenia i pokrywania płytek.

GŁÓWNE PROBLEMY

Szybki rozwój krajowej branży EMS był w ostatnich latach napędzany przez dostępność funduszy rozwojowych UE, za pomocą których finansowano sporą część inwestycji w park maszynowy. Dla wielu firm tego typu była to optymalna droga do tego, aby stać się posiadaczem nowoczesnych urządzeń, które jak wiadomo nie zaliczają się do tanich. Niemniej funduszy jest już dostępnych coraz mniej, nie do wszystkich regionów kraju są one adresowane, przez co należy domniemać, że w przyszłości nie da się tak prosto zapewnić rozwoju.

Zlecenia zagraniczne - kierunki

Większość firm EMS jest zainteresowana realizacją zleceń zagranicznych, a dla niewielkiej części usługodawców rynki zagraniczne stanowią nawet główną oś aktywności. Krajowi usługodawcy są w stanie zapewnić niższe koszty przy niezłej jakości, stąd przy dużej konkurencji i ograniczonej chłonności rynku krajowego otwarcie się na zagranicę wydaje się naturalne. Jest to też metoda uwolnienia się od silnej konkurencji cenowej i wszystkich negatywnych zjawisk charakterystycznych dla branży kontraktowej. Naturalnym kierunkiem takich działań są kraje Europy Zachodniej i Północnej, niemniej w porównaniu do naszych poprzednich opracowań widać także powolny wzrost zleceń z krajów Europy Wschodniej. Nie zmienia się natomiast liczba firm, które bazują w biznesie wyłącznie na rynku krajowym - jest ich 14%. O ile dwuprocentowy udział zleceń z Dalekiego Wschodu można traktować jako incydent i wyjątek od reguły, o tyle 6-procentowego udziału rejonu "USA i Meksyk" już nie. Jest to dowód, że wyjście z biznesem poza granice kraju wcale nie musi być do sąsiedniego kraju.

Jak wiadomo, produkcja elektroniki wymaga stałych inwestycji, rozbudowy parku maszynowego w stronę poprawy jakości technologii, zakresu usług i podobnych czynników. Rosnąca liczba firm zajmujących się montażem i duża konkurencja utrudniają konieczność ciągłego inwestowania. Na razie krajowym firmom udaje się zapewnić stałe unowocześnianie parku maszynowego, bo rozwój technologii elektroniki stanowi czynnik wymuszający takie zmiany. Ale z drugiej strony w kraju zamawiane są głównie małe serie wyrobów, gdzie nakład pracy do zysków nie jest wcale taki duży. Z czasem może to powodować problemy z tym, aby firmy mogły finansować rozwój z dochodów z montażu.

KADRA ŚREDNIEGO SZCZEBLA

Liczba firm usługowych zajmujących się usługowym montażem na zlecenie w ostatnich latach znacząco wzrosła. Poza przedsiębiorstwami nastawionymi na kooperację linie SMT pracują też u większych producentów elektroniki, gdyż są niezbędne dla realizowanej przez nich produkcji własnej. Ogólnie liczba urządzeń technologicznych wykorzystywanych do montażu SMT jest już duża, cały czas rośnie i nie zanosi się, aby ten proces szybko uległ jakiemuś samoograniczeniu.

W efekcie branża kontraktowa jest już dzisiaj na tyle duża, że w dalszym rozwoju zaczyna przeszkadzać brak kompetentnej kadry średniego szczebla, a więc głównie techników, którzy potrafią nie tylko obsługiwać maszyny, ale rozumieją dziejące się procesy i znaczenie ich dla jakości. Do tego potrzebna jest kierunkowa edukacja, a tej niestety w kraju nie ma.

Zlecenia zagraniczne - ocena znaczenia dla biznesu

Zlecenia płynące do krajowych firm EMS z zagranicy dla blisko 40% firm są ważną pozycją w bilansie i można w ich przypadku powiedzieć, że działalność ta ma poważny wymiar biznesowy. Dla drugiej grupy o mniej więcej tej samej wielkości współpraca z zagranicą to niewielki fragment biznesu, czyli innymi słowy coś, co dopiero w przyszłości może rozwinąć się w wymierny strumień przychodów. Reszta, czyli w praktyce co piąta firma, realizuje takie zlecenia incydentalnie i nie mają one wpływu na ich biznes.

Doświadczenie zawodowe i wiedzę zdobywa się w pracy, na płatnych kursach i seminariach technicznych, przez co cały proces staje się długotrwały. Kłopoty z dostępnością kadry przenoszą się też na sferę biznesową, bo razem ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia prowadzą do wzrostu kosztów działalności. Niektóre firmy ratują się, zatrudniając obcokrajowców.

PROBLEM Z ORYGINALNOŚCIĄ ELEMENTÓW ELEKTRONICZNYCH

Temat podróbek w zakresie podzespołów elektronicznych znany jest od dawna i już dziesięć lat temu był wałkowany przez zagraniczne media branżowe. W kraju o fałszowanych komponentach elektronicznych mówiło się niewiele, prawie wcale, a cały problem był nierzadko bagatelizowany jako wyolbrzymiony. To się zmienia i teraz coraz częściej słychać, że jednak problem jest, a podróbki trafiają na nasz rynek, psują jakość urządzeń i są źródłem nie tylko strat finansowych, ale także wielu napięć na linii EMS-klient.

Zwiększony napływ fałszywek to splot kilku zjawisk. Pierwszy to relatywna łatwość dostępu do źródeł azjatyckich, które za pomocą wielkich platform internetowych i polityki nastawionej na eksport (np. bezpłatna wysyłka) sprzedają podzespoły do Europy w dowolnych ilościach i atrakcyjnych cenach. Za niską ceną kryją się często podróbki, elementy nietrzymające parametrów (pozakatalogowe), źle przechowywane, resztki z różnych partii lub komponenty wycofane z rynku, np. na skutek reklamacji. Ponieważ w przyrodzie nic nie ginie, nierzadko zyskują one drugą młodość i są oferowane jako okazja.

Drugi powód to oczywiście rosnące koszty działalności producentów EMS oraz trudności z przerzuceniem ich na klientów na skutek dużej konkurencji. Coraz częściej klienci chcą, aby firma EMS zapewniła dużą kompleksowość usług, razem z płytkami, elementami, wiązkami kablowymi, montażem mechanicznym itd. Nietrudno dostrzec, że struktura kosztów dla wielu urządzeń elektronicznych jest taka, że większość sumy to właśnie podzespoły. Dlatego szuka się oszczędności w tym obszarze, przerzucając na firmę EMS konieczność ich zapewnienia, szukając tańszych dostawców i źródeł.

Trzecią przyczyną jest wzrost czasów dostaw z renomowanych źródeł, co wynika z tego, że przemysł elektroniczny przyspiesza i potrzebuje coraz więcej materiałów i podzespołów. Skoro z jednej strony tworzą się kolejki (alokacje dostaw), a w biznesie EMS cały czas trwa presja na szybkość realizacji zleceń, elementy elektroniczne stają się problemem, który jest w stanie zaważyć na możliwości realizacji kontraktu. Innymi słowy, dostawca EMS, który będzie miał możliwość zapewnienia podzespołów, zyskuje przewagę. A w takiej rzeczywistości mniej zwraca się uwagę na to, co się kupuje.

NIE DOŚĆ, ŻE MA BYĆ TANIO, TO JESZCZE I SZYBKO

Cały czas trwa konkurencyjna walka na ceny, zwłaszcza wśród tych przedsiębiorstw, które koncentrują się na rynku krajowym. Temperaturę wzajemnych relacji podnosi to, że na rynku krajowym widoczna jest pewna hermetyczność dużej części wykonawców, którzy zamiast uciekać do przodu w nowe technologie i na inne rynki, koncentrują się na obronie biznesu przed podobną do nich resztą i małymi firmami garażowymi.

Poszukiwane przez klientów nowości technologiczne

Najważniejsza jest automatyczna inspekcja optyczna, gdyż jest to podstawowy oręż w walce o dobrą jakość przy małych kosztach. Na drugiej pozycji uplasowały się zalewy i powłoki ochronne, a więc pośrednio również lakierowanie selektywne. Taki wynik to też efekt dążenia do zapewnienia wysokiej jakości i trwałości produkowanych urządzeń, ogólnej dostępności materiałów i urządzeń do wykonywania takich operacji oraz tego, że w warunkach krajowych branża EMS opiera się w dużej części na urządzeniach specjalistycznych: przemysłowych, oświetleniowych, motoryzacyjnych i podobnych, w których takie ochronne zabiegi mają największy sens. Montaż na laminatach elastycznych to natomiast znak, że technologia ta traci swoją niedostępność i wysoką cenę, która przez lata spychała ją w niszę rynkową i staje się dostępna dla przeciętnej firmy. Prawdopodobnie mają w tym udział producenci azjatyccy jako dostawcy materiałów elastycznych.

Klienci dążą do skracania przeciętnych terminów wdrażania projektów, bo generalnie wszystko dzisiaj trzeba robić szybko w pogoni za zleceniami. Czasu na projektowanie i produkcję jest coraz mniej i każdy dzień się liczy. Od czasu kryzysu w elektronice coraz mniej się planuje i raczej z uwagi na minimalizację ryzyka firmy unikają angażowania kapitałów w zakupy na magazyn.

Poza tym charakter rynku krajowej elektroniki opiera się na krótkich seriach, specjalistycznych urządzeniach często z obszaru elektroniki przemysłowej. W takich warunkach planowanie jest dodatkowo utrudnione, bo zależy od wygrania przetargu, uruchomienia finansowania projektu, dostępności funduszy rozwojowych itp. Ta niepewność biznesowa finalnie przenosi się na cały łańcuch realizatorów projektów, w tym także producentów EMS, którzy pracują coraz częściej pod presją.

PODZESPOŁY OCZKIEM W GŁOWIE

Jak wiadomo, rynek usług EMS cały czas się zmienia w kierunku zapewnienia coraz większej kompleksowości usług. Firmy z omawianego obszaru nieustannie starają się zaoferować klientom coraz szerszy zakres współpracy, bo takie są oczekiwania, światowe trendy i wymagania biznesowe. Chodzi o to, że jeśli producent elektroniki dojrzeje do współpracy z EMS-em, to powinien mieć możliwość uwolnienia się w całości od produkcji.

Kompleksowość w produkcji EMS to z pewnością pełen wachlarz usług produkcyjnych, a więc poza montażem, także operacje takie jak pokrywanie lakierem, obudowa i montaż mechaniczny, pakowanie i wysyłka, przygotowanie okablowania oraz montaż serii prototypowej. Niemniej jest to z pewnością także dostawa płytek drukowanych, pomoc w projektowaniu lub wręcz zaprojektowanie urządzenia, wykonanie niezbędnych badań pod kątem bezpieczeństwa użytkowania i kompatybilności elektromagnetycznej.

Na koniec trzeba powiedzieć też o dostawie kompletu podzespołów, gdyż akurat ta część staje się ostatnio bardzo ważna i stanowi nierzadko o przewadze konkurencyjnej jednej firmy nad drugą. Podzespoły stanowią dość dużą część kosztów produkcji urządzenia elektronicznego. Dokładny udział zależy od stopnia skomplikowania i zaawansowania technologicznego, ale można szacować, że jest to od 50 do 75%.

Oczekiwania klientów w zakresie dostępnych usług

Poza naturalnym oczekiwaniem w zakresie montażu SMT i THT warto zwrócić uwagę na drugą pozycję - zakup podzespołów. Wydaje się, że jest to dzisiaj najbardziej istotna część usługi kompleksowej w zakresie EMS i najbardziej poszukiwana przez klientów. Koszt elementów elektronicznych cały czas ma decydujące znaczenie w cenie wyrobu i dlatego każde działanie, które z jednej strony uwolni zamawiających usługi od zaopatrzenia, a z drugiej strony zapewni niższe ceny dla BOM, jest cenne i poszukiwane. Poszukiwane są możliwości montażu elementów o małych rastrach, co dowodzi o zaawansowaniu technologicznym krajowych firm oraz tym, że wiele nowości produktowych jest dostępnych głównie w takich małych obudowach. Wzrosło też znaczenie dostępności usług projektowych, co jest efektem tego, że branża EMS otwiera się na firmy słabo związane z elektroniką, ale jednocześnie potrzebujące takich rozwiązań, np. producentów oświetlenia, mebli. Aby sprzedać usługi takim odbiorcom, trzeba zapewnić m.in. pomoc projektową.

To bardzo dużo, przez co nawet małe oszczędności w tym obszarze są w stanie przynieść więcej efektu niż gdzie indziej. Z drugiej strony koszt zaopatrzenia w podzespoły jest spory, bo wymaga zaangażowania pracy działu zaopatrzenia, opłacenia kosztów wysyłki i wielu podobnych aspektów. Stąd przerzucenie tego zadania na kooperanta, nawet jeśli nie obniży kosztu BOM, to odejmie sporo pracy.