Ekspansja oświetlenia specjalistycznego LED w przemyśle

Rys. 1. Wzrosty i spadki obrotów dla krajowych dostawców specjalistycznego oświetlenia LED za ostatnie trzy lata, w podziale na cztery przedziały procentowe

Oświetlenie LED wpisuje się w proekologiczny trend wielu technologii i rozwiązań we współczesnej technice, co coraz więcej osób decyzyjnych bierze pod uwagę. Okazuje się, że nawet jeśli inwestycja nie ma jasnych przesłanek ekonomicznych, firmy decydują się na nią, bo wspierają takie trendy i chcą być postrzegane jako nowoczesne. Świadomość użytkowników i inwestorów jest w tym obszarze ważnym czynnikiem sprawczym dla rozwoju biznesu.

Oświetlenie LED-owe często ma też wyższą funkcjonalność w porównaniu do tradycyjnych źródeł. Lampy takie można łączyć w sieć za pomocą zestandaryzowanego protokołu komunikacyjnego, takiego jak na przykład DALI, co umożliwia dalsze oszczędności poprzez dopasowywanie parametrów oświetlenia do aktualnych potrzeb, selektywne wyłączanie/włączanie i nie tylko.

Oprawy są integrowane ze zdalnym sterowaniem opartym na transmisji przewodowej lub bezprzewodowej, co pozwala na bieżący monitoring oraz inteligentne sterowanie oświetleniem, co zapewnia optymalizację sprawności operacyjnej całego systemu. W przypadku oświetlenia ulicznego jest to jedna z najważniejszych, wręcz zasadnicza funkcjonalność, zapewniająca możliwość nadzoru i sterowania z poziomu centrum operacyjnego oraz będąca głównym składnikiem koncepcji Smart City.

Ponieważ w tym przypadku włączenie do pełnej jasności uzyskuje się w zasadzie natychmiast, a częste gaszenie i zapalanie nie powoduje pogorszenia trwałości, w ten sposób możliwe jest tworzenie systemów oświetlenia na żądanie, a więc zapalającego się tylko na chwilę i w danym miejscu, gdy jest to potrzebne.

Rys. 2. Podsumowanie sytuacji na rynku w pierwszej połowie 2016 roku

W skali pojedynczego źródła to może wydawać się zbyt dużą komplikacją, ale gdy oświetlana jest duża hala magazynowa, korzyści mogą być wymierne. To samo dotyczy serwisu i obsługi technicznej, która w tym obszarze jest potrzebna znacznie rzadziej. W wielu obszarach zastosowań ma to olbrzymie znaczenie, np. w transporcie lotniczym, oświetleniu przeszkodowym, medycznym, nie tylko z uwagi na koszty serwisu, ale także trudny dostęp do miejsc instalacji.

Lampy LED mają coraz większą wydajność świetlną i dzięki temu w wielu aplikacjach potrzeba ich mniej. Są one też mniejsze, bo sam emiter promieniowania (dioda) jest mniejsza i mają większą sprawność. Na koniec warto dostrzec, że oświetlenie w warunkach przemysłowych oraz w wielu aplikacjach profesjonalnych jest dziedziną podlegającą regulacjom prawnym. Spełnienie wymagań nie zawsze jest proste, ale inwestujący w takie źródła biorą pod uwagę przepisy i chcą być z nimi zgodni. Większa uwaga w stosunku do wymagań prawnych, np. BHP, jest oznaką dojrzałości rynku i inwestorów.

Wiele problemów

Tabela 1. Przegląd ofert krajowych dostawców oświetlenia specjalistycznego LED

Jeśli chodzi o stan rynku oświetlenia LED, to można powiedzieć, że jesteśmy w okresie przejściowym pomiędzy dominacją tradycyjnych źródeł światła (żarówek wolframowych i lamp fluoroscencyjnych) a specjalizowanym oświetleniem ledowym.

Tę fazę przejściową widać po tym, że duża część produktów będących na rynku to zamienniki żarówek, świetlówek i innych lamp tego typu, które są używane w starych oprawach, zapewniając możliwość ich szybkiego unowocześnienia. Zamienniki są potrzebne, bo zapewniają płynny rozwój rynku i dają możliwość stopniowych zmian, ale niestety ich skutkiem są problemy z jakością i cenowe wojny między dostawcami.

Zamienniki to produkty w dużej mierze zestandaryzowane i wytwarzane przez wielu azjatyckich producentów. Inaczej niż specjalizowane oświetlenie bazujące na zintegrowanej konstrukcji łączącej źródło światła i oprawę w jedną całość, są one traktowane jako wymienny element dostępny z wielu źródeł, a więc taki, który kupuje się jak najtaniej.

Wiadomo, że najtaniej oznacza w praktyce słabe produkty: awaryjne, o małej żywotności, kiepskim oddawaniu barw, generujące zaburzenia elektromagnetyczne i słabej sprawności, bo zamiast wysoko sprawnego zasilacza ktoś zaoszczędził i zastąpił go rezystorem. Takie oświetlenie nie tylko psuje rynek i pojedyncze kontrakty, ale niestety poprzez złą jakość wywołuje ogólną niechęć do tej technologii.

W eliminacji słabych produktów byłaby pomocna wysoka świadomość techniczna nabywców, którzy znają aspekty techniczne tego typu produktów i są w stanie je zweryfikować. Niestety nie jest z tym dobrze, a kompetencji i rozeznania na razie brakuje.

Za dużo tanich, niezweryfikowanych produktów, z wirtualnymi gwarancjami, jest plagą rynku konsumenckiego i niestety odium tego przenosi się na produkty profesjonalne, psując rynek większości rozwiązań standardowych. Widać także rosnącą konkurencję ze strony dostawców pozaeuropejskich, którzy przez Internet sprzedają dowolne ilości każdemu chętnemu, najczęściej traktując ten biznes jako jednorazowe okazje.

Rys. 3. Ocena aktualnych tendencji w koniunkturze dla oświetlania specjalistycznego LED

Drugą grupą zamienników dla tradycyjnych rozwiązań są oprawy oświetleniowe równoważne funkcjonalnie. Mają one podobne wymiary, system mocowania, przyłącze elektryczne oraz parametry świetlne, ale wykonane są jako konstrukcja zintegrowana, niebazująca na wymiennym emiterze. Takie oprawy oświetleniowe mogą być używane wymiennie z tradycyjnymi, nie wymagają kompletnych przeróbek instalacji i są produktem znanym specjalistom.

Te cechy są ważne, bo pozwalają skorzystać przy projektowaniu oświetlenia ze znanych metod i narzędzi projektowania, a także dają możliwość wyboru dostawcy z wielu źródeł. Przykładem mogą być lampy typu high bay, a więc takie, które zawiesza się pod sufitem magazynów i hal przemysłowych ze sferycznym reflektorem metalowym.

Produkuje je wiele firm, bo są one w pewnym sensie standardem funkcjonalnym. Mimo że trwałość oświetlenia ledowego jest duża, to jednak z wielu przyczyn oparcie instalacji na produktach popularnych pozwala utrzymać w ryzach całkowity koszt posiadania.

Ratunkiem dla producentów i dystrybutorów, którzy nie mają sił ani ochoty walczyć o udział w rynku ceną, jest ucieczka w produkty zintegrowane o dużej funkcjonalności, przeznaczone do oświetlenia budynków, stanowisk pracy, ulic, obiektów publicznych. Takie cenne obszary to również oświetlenie sceniczne, medyczne i podobne.

Takich specjalistycznych obszarów jest całkiem sporo, wiele z instalacji jest efektem projektów realizowanych przez władze samorządowe i jednostki państwowe, nierzadko przy wsparciu ze środków unijnych. Instalacje oświetlenia ledowego są też elementem projektów innowacyjnych finansowanych z programów rozwojowych przez co, dostępność technologii staje się coraz lepsza.

Wybierając tematykę niniejszego opracowania i ograniczając ją do aplikacji profesjonalnych, chcieliśmy się odciąć właśnie od tematyki zamienników żarówek i świetlówek i dyskusji na temat ceny. Podobnie jak wielu renomowanych dostawców oświetlenia ledowego staramy się rozgraniczać te strefy aktywności i koncentrujemy się na tej, w naszym rozumieniu, bardziej wartościowej części.

Rynek zmienia się dynamicznie

Rys. 4. Konkurencja na rynku oświetlenia ledowego uznana została przez 60% pytanych za silną

W branży oświetlenia LED zmiany zawsze zachodziły bardzo szybko i na przestrzeni ostatnich lat nic się w tej sprawie nie zmienia. Paliwem zapewniającym dynamikę zmian jest głównie rosnąca wydajność LED-ów, coraz lepsze parametry i poszerzająca się oferta tych produktów, zarówno jeśli chodzi o marki, jak i wykonania.

Nowe lepsze diody przesuwają wiele granic, które decydują o opłacalności, parametrach technicznych, sprawności, wymiarach itp. Rozwój jest na tyle szybki, że podawanie konkretnych danych, np. na temat wydajności świetlnej emiterów uzyskiwanej z pojedynczego wata mocy zasilania, nie ma sensu.

Uważać też trzeba z głoszeniem opinii na temat opłacalności rozwiązań, skuteczności lub innych cech charakterystycznych, bo szybko się one dezaktualizują. To samo dotyczy relacji rynkowych, które nie tylko zmieniają się jako pochodna do ewolucji technicznej, ale także są pochodną wymagań prawnych, dostępności funduszy i innych.

Bezsprzecznie rozwiązania ledowe mają coraz większy udział w strukturze sprzedaży dla oświetlenia specjalistycznego i profesjonalnego, a w obszarze konsumenckim są już dominujące. Ilościowo i asortymentowo dominują rozwiązania oświetleniowe do sklepów wielkopowierzchniowych, magazynów, hal produkcyjnych (głównie lampy high i low bay, oprawy liniowe), w dalszej kolejności są to zapewne lampy oświetlenia ulicznego.

Tabela 2. Dane adresowe do dostawców oświetlenia specjalistycznego LED

Pod względem wartościowym największe szanse kryją się zapewne w specjalistycznych lampach przemysłowych, budynkowych, takich z certyfikatami: Atex, DNV, górniczymi, GOST-R, z wbudowaną "inteligencją" sterowania i komunikacji w sieciach mesh, lampach o wysokiej jakości światła (oddawanie kolorów, temperatura barwowa) i podobnych.

Spory potencjał ma oświetlenie biurowo-budynkowe o nowoczesnym i modnym wyglądzie, które pozwala nadać pomieszczeniom indywidualny charakter i zapewnić wysoką funkcjonalność. Za takie oprawy nabywcy są skłonni zapłacić wyższe sumy, a konkurencja ze strony firm azjatyckich jest niewielka. Takie procesy są w części efektem tego, że klienci kupujący oświetlenie LED do zastosowań poza konsumenckodomowymi, stawiają na jakość i trwałość produktów i interesują się innowacyjnymi projektami.

Rynek dystrybucji od strony wyników

Rys. 5. Rozkład obrotów ze sprzedaży LED-owych specjalistycznych produktów oświetleniowych. 8% firm z tego zestawienia ma sprzedaż przekraczającą 25 mln zł rocznie

Szybka ewolucja techniczna oświetlenia LED oraz duża dynamika zjawisk przenoszą się na sferę biznesową. Z jednej strony jako atrakcyjna nowość sektor ten przyciąga niczym magnes wielu dostawców i zaostrza konkurencję. Z drugiej strony znaczną część sprzedaży tworzą zamówienia od jednostek samorządowych, przedsiębiorstw produkcyjnych, które są elementem przetargów lub projektów z udziałem funduszy.

Takie ukierunkowanie powoduje, że niestety wielkość strumienia sprzedaży jest powiązana z bieżącą koniunkturą, dostępnością wsparcia itp. działań. I tę zależność widać na wykresie z rysunku 1, gdzie podane zostały wzrosty i spadki obrotów dla omawianego sektora rynku zanotowanych przez firmy wymienione w tabeli.

Jak widać, generalnie rynek rozwija się, niemniej tempo nie jest monotoniczne i w zależności od konkretnej firmy wyniki mogą się sporo różnić. Wyniki za 2015 rok wydają się nieco słabsze niż rok wcześniej, co właśnie może być efektem między kolejnymi okresami budżetowymi w UE.

Na rysunku 2 pokazano ocenę, jakie warunki biznesowe zdaniem specjalistów panowały w branży oświetlenia specjalistycznego w pierwszej połowie 2016 roku. Połowa pytanych oceniła je jako dobre, około 40% jako zadowalające, co pozwala mieć nadzieję, że bieżący rok będzie ogólnie niezły. Przetargi i projekty nierzadko są rozstrzygane częściej w drugiej połowie, dlatego neutralny lub niezły początek zwykle owocuje jeszcze lepszą końcówką. Podobnie wypadła ocena koniunktury rynkowej na omawiane produkty, która zdaniem 46% poprawia się (rys. 3).

Rys. 6. Udział sprzedaży produktów związanych z oświetleniem LED w całkowitych obrotach firmy. Dla co czwartej firmy jest on duży i przekracza 75% obrotów. Takie firmy zajmują się głównie tą tematyką

33% głosów przeciwnych po raz kolejny dowodzi o tym, że w konkretnych przypadkach sytuacja biznesowa potrafibyć diametralnie inna. Jest to też konsekwencja tego, że nasze opracowanie obejmuje dość duży obszar rynkowej aktywności, niekiedy odległej od siebie i niepowiązanej.

60% pytanych specjalistów w ankietach zaznaczyło, że konkurencja na rynku oświetlenia specjalistycznego LED jest silna (rys. 4), co nie jest zapewne zaskoczeniem. Stosunkowo nowy i atrakcyjny sektor przyciąga dostawców zwłaszcza że rynek raczej nie jest zdominowany przez kilka firm. Walczą one o udziały, o lepszą pozycję na przyszłość i ponieważ nierzadko tematyka oświetlenia ledowego jest dla firmy dodatkowym pionem, często traktują biznes oświetlenia ledowego jako inwestycję.

Obroty dostawców ze sprzedaży oświetlenia ledowego wahają się w zależności od stopnia zaangażowania w tej tematyce (rys. 5). Dla firm, dla których jest to tylko jedna z wielu pozycji w ofercie, sięgają one 250 tys. zł rocznie. Taką sprzedaż ma mniej więcej co czwarta fiwymieniona firma. Ale patrząc na drugi koniec zestawienia, co dwunasta firma wykracza ze sprzedażą powyżej 10 mln zł rocznie, a firm, które przekraczają 25 mln obrotów jest też mniej więcej tyle samo (8%).

Innymi słowy, specjalistyczne oświetlenie pozwala zarobić na tyle, że można się całkowicie wyspecjalizować w tej tematyce. Zgodnie z rysunkiem 6 dla 42% przedsiębiorstw oświetlenie LED przynosi nie więcej niż 10% sprzedaży. Liczba wyspecjalizowanych dostawców, dla których jest to główna część biznesu, jest stosunkowo spora - 25%, to znaczy, że jest to co czwarta firma. Wnioski są takie, że specjalistyczne oświetlenie ledowe jest na tyle wartościowe, że pozwala stworzyć wokół niego kompletne przedsiębiorstwo.